📑 RÈN LUYỆN KĨ NĂNG TÌM “ĐIỂM SÁNG” TRONG ĐỀ NGỮ VĂN
✨ “Đề văn cũng giống như một bức tranh ghép: có những mảnh ghép thừa, nhưng cũng có mảnh ghép trung tâm quyết định toàn bộ hình hài tác phẩm. Ai tìm ra được mảnh ghép ấy, người đó sẽ thấy bức tranh hiện lên trọn vẹn và rõ ràng nhất.”
Trong hành trình học Ngữ văn, việc viết đúng, viết trúng trọng tâm quan trọng hơn viết dài hay bay bổng. Mỗi đề bài đều ẩn chứa những “điểm sáng”, những từ khóa, chi tiết hay yêu cầu then chốt. Nếu nhận diện được chúng, các em sẽ như có chiếc la bàn chỉ đường, giúp bài viết vừa sâu sắc, vừa tránh lạc hướng. Hãy cùng cô Diệu Thu đọc bài viết này.
1️⃣ Hiểu thế nào là “điểm sáng” trong đề?
“Điểm sáng” là từ khóa, là yêu cầu cốt lõi mà đề bài muốn hướng người làm tới. Nó có thể nằm ở:
- Một cụm từ nhấn mạnh (ví dụ: “ý nghĩa của chi tiết nghệ thuật”, “giá trị nhân đạo”, “nỗi niềm của nhân vật”).
- Một phạm vi giới hạn (ví dụ: “trong đoạn trích”, “qua chi tiết này”, “trong tác phẩm …”).
- Một thao tác nghị luận cụ thể (ví dụ: “bình luận”, “so sánh”, “phân tích”, “cảm nhận”).
👉 Nếu tìm ra được “điểm sáng”, các em sẽ biết mình cần tập trung vào đâu, tránh viết dàn trải hoặc lạc đề.
2️⃣ Cách rèn luyện kĩ năng tìm “điểm sáng”
✨ Bước 1: Đọc kĩ đề và gạch chân từ khóa
Ví dụ: Đề yêu cầu “Phân tích vẻ đẹp nhân vật Vũ Nương trong ‘Chuyện người con gái Nam Xương’”.
→ Điểm sáng ở đây là: “vẻ đẹp nhân vật Vũ Nương”, chứ không phải toàn bộ tác phẩm.
✨ Bước 2: Xác định phạm vi của đề
- Đề có thể giới hạn trong một đoạn thơ, một chi tiết, hay một phương diện (tư tưởng, nghệ thuật…).
- Việc khoanh vùng giúp tránh sa vào lan man.
✨ Bước 3: Xác định thao tác cần làm
- Nếu đề yêu cầu “phân tích” → đi sâu mổ xẻ chi tiết.
- Nếu đề yêu cầu “cảm nhận” → nhấn mạnh cảm xúc, rung động cá nhân.
- Nếu đề yêu cầu “so sánh” → cần đặt ít nhất hai đối tượng trong quan hệ đối chiếu.
✨ Bước 4: Liên hệ giá trị tư tưởng – nghệ thuật
Mỗi điểm sáng đều hướng đến việc bộc lộ thông điệp mà tác giả gửi gắm. Khi trả lời, đừng chỉ dừng ở “cái gì” mà cần lý giải “vì sao” và “có ý nghĩa gì”.
3️⃣ Một số ví dụ minh họa
📍 Ví dụ 1: “Cảm nhận về bức tranh mùa xuân trong đoạn trích ‘Cảnh ngày xuân’ (Nguyễn Du).”
- Điểm sáng: “bức tranh mùa xuân”.
- Cách triển khai: miêu tả bức tranh thiên nhiên, chỉ ra nghệ thuật miêu tả tinh tế, qua đó thấy tình yêu thiên nhiên của tác giả.
📍 Ví dụ 2: “Phân tích chi tiết bát cháo hành trong truyện ‘Chí Phèo’ (Nam Cao).”
- Điểm sáng: “chi tiết bát cháo hành”.
- Cách triển khai: phân tích ý nghĩa nhân đạo (tình thương thức tỉnh bản chất lương thiện), giá trị hiện thực (tố cáo xã hội tàn bạo).
📍 Ví dụ 3: “Bình luận nhận định: Văn học là nhân học.”
- Điểm sáng: “Văn học là nhân học”.
- Cách triển khai: giải thích khái niệm, chứng minh bằng dẫn chứng, bình luận mở rộng.
4️⃣ Một số lưu ý khi luyện tập
- Luôn gạch chân từ khóa trước khi làm bài.
- Tập thói quen viết luận đề trung tâm ngay sau khi phân tích đề.
- Đặt câu hỏi ngược lại: “Nếu bỏ qua ý này thì có lạc đề không?”.
- Luyện viết mở bài và dàn ý xoay quanh đúng “điểm sáng”.
Rèn luyện kĩ năng tìm “điểm sáng” trong đề văn cũng giống như soi ngọn đèn vào đúng chỗ cần thấy. Khi xác định được trọng tâm, các em sẽ làm bài vừa đúng hướng, vừa có chiều sâu, vừa tiết kiệm thời gian. Và quan trọng hơn, các em sẽ cảm nhận được văn chương một cách tinh tế, chạm vào trái tim người viết lẫn người đọc.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/