Nguyễn Minh Châu từng viết: “Tình huống truyện là lát cắt là khúc của đời sống. Nhưng qua đó ta hiểu được trăm năm của đời thảo mộc.” Câu nói ấy gợi lên một quan niệm sáng tác vừa giàu hình ảnh vừa thấm đẫm triết lý nhân sinh. Tình huống truyện, dưới con mắt của người nghệ sĩ tài hoa, không đơn thuần là một mảnh nhỏ của cuộc đời, mà là chiếc kính vạn hoa phóng chiếu cả bề dày thời gian và chiều sâu cảm xúc của kiếp người. Hãy cùng cô Diệu Thu đi vào bài viết này
Tình huống truyện được ví như một lát cắt bởi nó thường dừng lại ở những khoảnh khắc, những khúc ngoặt tưởng chừng đơn lẻ và vô tình trong dòng đời. Đó là những điểm dừng nơi con người bị đặt vào trạng thái đối mặt, khi những mâu thuẫn bị đẩy lên cao trào, buộc họ phải tự soi xét bản thân và thế giới xung quanh. Chính sự cô đọng ấy tạo nên sức mạnh của văn học, nơi mà cái nhỏ bé, ngắn ngủi lại chứa đựng ý nghĩa lớn lao, kéo dài vượt khỏi giới hạn của chính nó.
Hãy nhìn vào truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” – một ví dụ tiêu biểu cho quan niệm này. Tình huống truyện được Nguyễn Minh Châu xây dựng chỉ trong một khoảnh khắc: nghệ sĩ Phùng tình cờ chứng kiến cảnh người đàn bà làng chài bị chồng hành hạ ngay trên bờ biển. Tưởng chừng đó chỉ là một lát cắt của cuộc sống, một hình ảnh rời rạc trong dòng chảy của đời thường, nhưng chính lát cắt ấy lại mở ra trước mắt người đọc những tầng ý nghĩa không ngừng sâu thêm. Từ bức tranh đời sống cụ thể ấy, ta nhận ra bi kịch muôn thuở của con người: bi kịch của những ước mơ đụng độ với hiện thực, của tình yêu bị bóp nghẹt bởi bạo lực, và của lòng trắc ẩn bị đặt vào thử thách trước những hoàn cảnh éo le.
Qua tình huống truyện, Nguyễn Minh Châu không chỉ phơi bày đời sống hiện thực mà còn hé lộ những chân lý lớn lao của nhân sinh. Cái gọi là “trăm năm của đời thảo mộc” không phải điều gì xa xôi, mà chính là quy luật bền bỉ và bất tận của sự sống, là dòng chảy thời gian nuôi dưỡng những hạt giống nhỏ bé thành rừng cây vĩ đại. Từ một khoảnh khắc trên bãi biển, người đọc có thể nhìn thấy không chỉ cuộc đời của người đàn bà làng chài mà còn cả sự xung đột, đau khổ và niềm hy vọng của biết bao thân phận nhỏ nhoi trong xã hội.
Đó cũng là lý do vì sao tình huống truyện trong văn học luôn mang sức mạnh vượt thời gian. Từ lát cắt đơn lẻ của cuộc đời Chí Phèo trong ngòi bút Nam Cao, ta hiểu được bi kịch muôn thuở của con người trong cuộc đấu tranh để giành lại nhân tính. Từ sự giằng xé nội tâm của Hồn Trương Ba trong vở kịch của Lưu Quang Vũ, ta cảm nhận được nỗi đau sâu sắc của con người khi phải sống trái ngược với chính mình. Những tình huống truyện ấy, tuy nhỏ bé và ngắn ngủi, nhưng lại chứa đựng cả trăm năm thăng trầm của kiếp người, nơi mà mỗi khúc quanh đều ẩn giấu cả một hành trình sinh tồn và trưởng thành.
Nguyễn Minh Châu, qua triết lý về tình huống truyện, đã chỉ ra một chân lý sâu sắc của nghệ thuật: cuộc đời không nằm ở những điều lớn lao, mà chính trong những khoảnh khắc thoáng qua lại ẩn chứa ý nghĩa sâu xa nhất. Văn học có thể cắt ra một khúc nhỏ của đời sống, nhưng chính qua khúc nhỏ ấy, người ta thấu hiểu cả vòng đời của thảo mộc – một biểu tượng cho sự trường tồn, bền bỉ và sự tiếp nối không ngừng.
Suy cho cùng, tình huống truyện không chỉ là phương tiện để nhà văn kể chuyện, mà còn là cửa sổ để người đọc nhìn thấu nhân gian. Và Nguyễn Minh Châu, với ngòi bút uyên bác và trái tim nhạy cảm, đã đưa chúng ta đi xa hơn, để từ một lát cắt nhỏ bé, ta nhận ra cả vũ trụ của đời người – nơi mà mỗi khoảnh khắc đều vang vọng tiếng gọi của trăm năm.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/