TỪ NỖI DAY DỨT ĐẾN YÊU THƯƠNG ĐOÀN TỤ: ĐỌC “BẦU TRỜI TRONG QUẢ TRỨNG”
(Tóm tắt phần đầu: Do xích mích cùng con trai và con dâu, bà của Minh – nhân vật “tôi”, chuyển đến sống cùng người em của mình. Tình cờ nghe được cuộc trò chuyện của những người hàng xóm, “tôi” mới biết bà đang đi bán bỏng ở bến tàu.)
Thì ra bà tôi lâu nay vẫn đi bán bỏng ngoài bến tàu. Khổ thân bà quá! Bà ơi, cháu thương bà lắm. Bà có nghe thấy tiếng cháu gọi thầm bà không? Lúc này bà làm gì, ở đâu? Sao bà không về với cháu đi bà!
Ôi, tôi như nhìn thấy bà tôi đang len lỏi đi dọc các toa tàu, giơ gói bỏng lên trước mặt hành khách nài nỉ: “Ông ơi, bà ơi mua bỏng giúp tôi đi!”. Nhưng con tàu vô hình cứ mang các hành khách chạy đi, để lại bà tôi tóc bạc, lưng còng, đứng chơ vơ giữa hai vệt đường ray… Chính tôi, tôi cũng vô tình như con tàu, tôi chẳng để ý gì đến bà tôi, tôi chỉ nghĩ đến những con quay, những quả bóng của tôi thôi! Nhiều lúc bà tôi đến chơi, mới ngồi với bà được một tí, tôi đã vội bỏ đi với những trò chơi của tôi rồi! Không, không thể để thế được. Tôi đã mười hai tuổi, lớn rồi, tôi cũng có quyền bàn chuyện nghiêm chỉnh với bố mẹ tôi chứ! Nghĩ rồi, tôi chạy ào xuống nhà. Tôi thấy mẹ tôi đang rửa bát, còn bố tôi đang xách nước lên.
– Bố mẹ ơi, – tôi gọi giục giã, – bố mẹ vào cả đây con có chuyện này muốn nói.
– Thằng này hôm nay lạ thật. – Bố tôi nói. – Có chuyện gì mà quan trọng vậy?
– Thì con cứ nói đi, – mẹ tôi nói, – mẹ vừa rửa bát vừa nghe cũng được.
– Không, cả mẹ nữa, mẹ vào đây con mới nói.
Mẹ tôi vào, nhìn tôi lo lắng:
– Hay con có chuyện gì ở lớp?
– Không.
– Hay con đánh nhau với bạn nào?
– Không. Chuyện nhà ta kia. Bố mẹ ơi, bố mẹ có thương bà không?
– Sao tự nhiên con lại hỏi thế? – Bố tôi hỏi lại tôi. – Mà bà làm sao kia mà thương?
– Bà chẳng làm sao cả. Bà đi bán bỏng ở bến tàu ấy, người ta bảo thế. Bố mẹ có biết không?
– Biết, – bố tôi có vẻ lúng túng, – nhưng thế thì sao.
– Còn sao nữa! – Tôi nghẹn ngào – Bà già rồi. Sao bố lại để bà như thế? Khổ thân bà!
– Bố có bắt bà phải thế đâu, – mẹ tôi trả lời thay cho bố, – vì bà thích thế chứ.
– Thích ư? Con chắc là bà chẳng thích đâu. Đời nào bà lại thích đi bán bỏng hơn ở nhà với con, với bố mẹ. Bà yêu thương bố mẹ và con lắm kia mà. Ôi, con cứ nghĩ đến những ngày nắng, ngày rét mà bà thì già thế, bà sao chịu nổi, bà ốm rồi bà chết như bà Thìn bên cạnh ấy thì sao. – Nói đến đây tôi oà lên khóc. – Ước gì bây giờ con đã lớn để con nuôi được bà!
Bố mẹ lặng lẽ nhìn tôi rồi lại nhìn nhau. Bố tôi đặt một bàn tay lên vai tôi rồi nói:
– Thôi con nín đi. Bố hiểu rồi. Con nín đi con!
Tôi cảm thấy giọng bố tôi hơi run và bàn tay nóng ran của bố truyền hơi nóng sang vai tôi. Mẹ tôi cũng nghẹn ngào:
– Con nói đúng, bố mẹ có lỗi với bà. Con đi ngủ đi, sáng mai bố mẹ sẽ xuống Vĩnh Tuy đón bà về đây. Gia đình ta lại sum họp như trước.
Tôi ngoan ngoãn nghe lời mẹ, lên giường nằm nhưng không làm sao chợp mắt được. Tôi cảm thấy phấp phỏng, vừa lo lại vừa vui. Chỉ sáng mai thôi, tôi lại được sống cùng với bà như trước. Nhưng nói dại, không hiểu sáng mai bà tôi có còn gặp được tôi không? Bà tôi vẫn thường hay nói với tôi: “Bà sống được ngày nào hay ngày ấy. Người già như ngọn đèn trước gió, không biết tắt lúc nào”.
(Xuân Quỳnh, Bầu trời trong quả trứng, NXB Kim Đồng, 2005) Trong đời sống hiện đại đầy hối hả, khi con người mải miết chạy theo công việc, trách nhiệm và những dự định chưa kịp đặt tên, đôi khi chúng ta vô tình bỏ quên những điều mong manh nhưng thiêng liêng nhất: gia đình. Đặc biệt, người già – những người đã lặng lẽ hy sinh cả cuộc đời cho con cháu thường bị đặt ra ngoài vùng chú ý của chính những người họ yêu thương. Văn học, với thiên chức đánh thức những rung động nguyên sơ, nhiều khi trở thành chiếc gương soi chiếu để ta nhận ra những thiếu sót của mình. Truyện ngắn “Bầu trời trong quả trứng” của Xuân Quỳnh là một tấm gương như thế, lặng lẽ nhưng sáng trong, dịu dàng nhưng ám ảnh, giúp người đọc nhìn lại trái tim mình để học cách yêu thương đúng lúc và đủ đầy. Xuân Quỳnh (1942–1988) là một trong những gương mặt tiêu biểu của văn học Việt Nam thời kì sau 1945. Bên cạnh những bài thơ về tình yêu nổi tiếng, bà còn là cây bút giàu tâm hồn trong mảng sáng tác cho thiếu nhi. Văn của Xuân Quỳnh mang vẻ đẹp trong trẻo, đằm sâu, thường xoay quanh những giá trị tưởng như bình thường nhưng lại chứa đựng sức lay động mạnh mẽ: gia đình, tình thân, sự sẻ chia và những xúc cảm chân thành.
“Bầu trời trong quả trứng” là một truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách ấy. Tác phẩm đặt nhân vật trẻ thơ vào một tình huống đặc biệt đó là phát hiện bà mình đang âm thầm đi bán bỏng ở bến tàu qua đó mở ra hành trình nhận thức, thức tỉnh và trưởng thành của cậu bé. Truyện không chỉ giàu chất tự sự mà còn nhuốm màu trữ tình, để mỗi chi tiết đều chạm vào những tầng sâu nhân bản trong tâm hồn độc giả. Tình huống truyện được xây dựng một cách tự nhiên nhưng có sức gợi cao, khi Minh, nhân vật “tôi”, tình cờ biết được bà mình đang ngày ngày đi bán bỏng ở bến tàu. Thông tin ấy như một cú chấn động nội tâm khiến cậu bé bàng hoàng, xót xa và day dứt. Xuân Quỳnh đã rất tinh tế khi để nỗi thương bà khởi lên bằng câu cảm thán giản dị: “Khổ thân bà quá!”. Từ cảm xúc bản năng ấy, nhân vật bắt đầu cuộc hành trình hướng nội, soi chiếu lại những vô tâm nhỏ bé mà mình đã từng gây ra. Tình huống phát hiện ấy chính là điểm tựa để mở ra cả chuỗi biến đổi tâm lý phía sau. Hình ảnh bà hiện lên qua cái nhìn của cậu bé vừa mang tính hiện thực, vừa giàu chất biểu tượng. Trước mắt Minh, bà như đang “len lỏi qua các toa tàu”, gói bỏng run run chìa ra, lời nài nỉ hòa vào tiếng tàu và ồn ào phố bến. Những vị khách cứ bị cuốn đi bởi chuyến tàu vô hình của cuộc sống, bỏ lại bà đứng “chơ vơ giữa hai vệt đường ray”. Hình tượng ấy khiến người đọc không chỉ thấy sự cơ cực của tuổi già mà còn thấy cả nỗi đơn độc của những người luôn dành trọn đời mình cho con cháu. Ẩn dưới giọng kể trẻ thơ là tiếng nói nhân sinh của tác giả, người già không sợ nghèo khó, nhưng họ dễ tổn thương vì bị lãng quên. Sự đối lập giữa dáng bà vất vả nơi bến tàu và sự vô tư của cậu cháu nhỏ tạo nên một độ chênh giàu sức gợi. Minh thú nhận rằng mình từng mải mê những trò chơi trẻ con, từng bỏ bà ngồi lặng một mình để chạy theo những “con quay, quả bóng”. Đó là chi tiết đắt giá làm nổi bật sự vô tâm không cố ý của trẻ nhỏ, sự vô tâm chỉ khi mất mát dần cận kề mới khiến con người nhận ra giá trị của yêu thương. Xuân Quỳnh, bằng giọng văn nhẹ nhàng, như đang nhắc mỗi người, đôi khi chúng ta đánh mất điều quý nhất ngay trong đời sống thường nhật vì mãi đuổi theo những điều tưởng quan trọng. Khoảnh khắc đối thoại giữa Minh và bố mẹ là bước chuyển quan trọng, đánh dấu sự trưởng thành trong suy nghĩ của nhân vật. Cậu bé mười hai tuổi, vốn còn nhiều trẻ con, bỗng trở nên chín chắn, quyết liệt khi “giục giã” mời bố mẹ vào nghe mình nói chuyện nghiêm túc. Từng câu nói của Minh đều chất chứa tình thương, xen lẫn nỗi lo âu. Những lời bật ra “Con chắc là bà chẳng thích đâu”, hay “Ước gì bây giờ con đã lớn để con nuôi được bà!” khiến người đọc không khỏi xúc động. Sự trưởng thành của nhân vật được Xuân Quỳnh khắc họa tự nhiên nhưng sâu thẳm, đó là sự lớn lên bằng trái tim, chứ không phải bằng tuổi tác. Phản ứng của bố mẹ Minh cho thấy tầng sâu nhân bản của truyện. Không có sự phủ nhận, không có những bao biện thông thường của người lớn, chỉ có một khoảng lặng đầy suy nghĩ. Bố đặt tay lên vai con, mẹ chùng giọng nghẹn ngào, đó là sự đồng cảm, cũng là sự thức tỉnh. Người lớn đôi khi giỏi lý lẽ nhưng lại dễ quên mất những nhu cầu rất thật của người già. Minh, bằng sự trong trẻo của trẻ thơ, đã giúp bố mẹ “nhìn lại mình”, để rồi quyết định đón bà về, hành động cho thấy sự hàn gắn và ý thức trách nhiệm gia đình. Cao trào truyện ngắn nằm trong đêm Minh không ngủ được, vừa lo vừa vui, vừa mong đợi vừa sợ hãi. Nỗi lo ấy hiện lên chân thực hơn bao giờ hết khi cậu nghĩ đến lời bà, “Người già như ngọn đèn trước gió”. Trong khoảnh khắc đó, tình thương được nhân lên cùng nỗi bất an, vì sự sống của người già mong manh và khó đoán. Đây không chỉ là cảm giác của riêng Minh mà còn là sự rung động mà tác giả gửi tới mỗi người đọc, khi ta đủ lớn để nhận ra giá trị của một người thân, có thể ta đã đứng trước nguy cơ đánh mất họ. Kết thúc truyện mang lại dư âm ấm áp, bởi gia đình quyết định đón bà về, tái lập sự sum họp vốn có. Nhưng ý nghĩa thật sự của truyện không nằm ở hành động ấy, mà nằm ở sự chuyển biến nội tâm của nhân vật “tôi”. Từ một cậu bé vô tư, Minh đã biết trăn trở, biết yêu thương, biết chịu trách nhiệm với những người mình yêu quý. “Bầu trời trong quả trứng” vì thế không chỉ là câu chuyện về bà cháu, mà còn là câu chuyện về hành trình trưởng thành của mỗi con người, hành trình bắt đầu khi ta biết đặt trái tim mình cạnh trái tim một người khác. Truyện ngắn của Xuân Quỳnh giàu giá trị nhân văn bởi nó thức tỉnh trong mỗi người ý thức gìn giữ những điều thân thuộc. Trong vòng xoáy cuộc đời, người ta dễ lãng quên những người đã âm thầm hy sinh cả đời vì mình. Khi đọc truyện, ta như nhìn thấy bóng dáng bà, mẹ, hoặc một người thân nào đó đang lặng lẽ đứng bên lề đời sống của chính chúng ta. Với lối viết dịu dàng, trong trẻo, nữ sĩ đã tạo nên một “bầu trời” cảm xúc giàu tính biểu tượng, bầu trời mà mỗi người đều có thể tìm lại khi biết lắng nghe những thổn thức của trái tim. Cuối cùng, “Bầu trời trong quả trứng” nhắc nhở chúng ta về một chân lý giản dị mà bất biến: yêu thương chỉ thật sự có ý nghĩa khi được bày tỏ, được thực hiện, được gìn giữ mỗi ngày. Bà của Minh, cũng như bao người bà, người mẹ ngoài đời, chỉ mong một bữa cơm sum họp, một ánh nhìn quan tâm, một câu hỏi nhỏ nhoi, “Hôm nay bà có mệt không?”. Đọc truyện, ta không chỉ đồng cảm mà còn tự soi mình, đã bao lâu rồi ta chưa nói lời yêu thương với những người thân trong gia đình?
Nguồn ảnh minh họa: Sưu tầm
———————————-
Học Văn Bằng Công Thức Cùng Cô Diệu Thu: Học văn từ gốc – Công thức dễ dàng
Hotline: 0833.873.089
Địa chỉ: 68 Thụy Phương, Đông Ngạc, Hà Nội
Website: https://letrandieuthu.com
