Trong hành trình sáng tạo, mỗi nhà văn đều mang trong mình một sứ mệnh thiêng liêng: khám phá và khơi dậy vẻ đẹp sâu kín nhất của con người và cuộc đời. Với Nguyễn Minh Châu, người được coi là “người mở đường tinh anh và tài năng” của nền văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới, vai trò của nhà văn càng trở nên đặc biệt. Ông từng nhấn mạnh: “Nhà văn phải là người gắng đi tìm những hạt ngọc ẩn giấu trong bề sâu tâm hồn của con người”. Quan niệm này không chỉ khẳng định thiên chức cao cả của nhà văn, mà còn đặt ra những yêu cầu lớn lao: sự thấu cảm sâu sắc với đời sống và lòng kiên nhẫn trong việc khám phá những giá trị nhân văn đẹp đẽ nhất dù ở giữa hiện thực khắc nghiệt.
Hãy cùng cô Diệu Thu thử soi chiếu nhận định này qua những tác phẩm văn học, qua hành trình kiếm tìm “hạt ngọc” của các nhà văn chân chính, để cảm nhận rõ hơn ánh sáng mà văn chương mang lại cho cuộc đời.
- Ý nghĩa của nhận định:
Nguyễn Minh Châu đã ví tâm hồn con người như một viên ngọc quý, nằm sâu trong những tầng lớp cảm xúc, suy tư, và cả những phức tạp của cuộc đời. Nhà văn, với trách nhiệm của mình, không chỉ dừng lại ở việc miêu tả hiện thực, mà còn phải dùng tài năng và trái tim nhạy cảm để “mài giũa” tâm hồn ấy, làm sáng lên những giá trị nhân bản tiềm ẩn.
- “Hạt ngọc”: Là biểu tượng cho những giá trị cao đẹp, những phẩm chất tốt lành, những khát vọng sống mãnh liệt ẩn giấu trong sâu thẳm tâm hồn con người.
- “Gắng đi tìm”: Quá trình này không hề dễ dàng, bởi những “hạt ngọc” ấy thường bị che khuất bởi những lớp bụi của nghịch cảnh, của những góc khuất tăm tối trong xã hội và cả trong con người. Nhà văn phải vượt qua những bề nổi để chạm vào chiều sâu tâm hồn, để phát hiện và đánh thức vẻ đẹp ấy.
Nhận định của Nguyễn Minh Châu nhấn mạnh hai phẩm chất cần thiết của một nhà văn:
- Khả năng thấu cảm: Để hiểu được những mảnh đời đa chiều, phức tạp.
- Trách nhiệm nhân đạo: Văn chương không chỉ phản ánh hiện thực mà còn phải nâng niu, khơi dậy giá trị con người.
- “Hạt ngọc” trong sáng tạo văn học: Những giá trị nhân bản sâu sắc
Tâm hồn con người luôn là một bức tranh muôn màu, vừa phức tạp, vừa đa dạng. Trong dòng chảy văn học, những nhà văn chân chính luôn kiên trì khám phá “hạt ngọc” ẩn sâu trong mỗi nhân vật, mỗi mảnh đời.
- Tìm kiếm vẻ đẹp ẩn sau đau khổ, mất mát:
Ví dụ điển hình là nhân vật lão Hạc trong truyện ngắn cùng tên của Nam Cao. Đằng sau vẻ ngoài khắc khổ, bất hạnh, và bi kịch của lão là một tấm lòng yêu thương con vô bờ bến và lòng tự trọng cao quý. Nam Cao đã “mài giũa” tâm hồn nhân vật để làm sáng lên “hạt ngọc” là tình phụ tử thiêng liêng và nhân cách cao cả, ngay cả khi cuộc sống đẩy con người vào đường cùng. - Phát hiện vẻ đẹp trong sự bình dị, nhỏ bé:
Tô Hoài, trong Dế Mèn phiêu lưu ký, không chỉ kể về cuộc phiêu lưu của một chú dế mà còn phát hiện ra vẻ đẹp của sự dũng cảm, tình bạn và lòng yêu thương qua những bài học nhỏ mà chú rút ra trên hành trình trưởng thành. - Khám phá vẻ đẹp tiềm ẩn trong những con người “dữ dội”:
Nguyễn Minh Châu, qua truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, đã khắc họa nhân vật người đàn bà làng chài. Dáng vẻ cam chịu và cuộc sống đầy đau khổ của chị tưởng chừng chỉ là biểu tượng của bi kịch, nhưng qua cái nhìn thấu cảm của nhà văn, ta nhận ra vẻ đẹp của sự hy sinh thầm lặng, lòng yêu thương con sâu sắc, và sự mạnh mẽ trong tâm hồn. Đó chính là “hạt ngọc” mà nhà văn đã soi chiếu, để người đọc nhận ra rằng đằng sau bề ngoài lam lũ, người phụ nữ ấy là một con người cao cả.
- Hành trình tìm kiếm “hạt ngọc” – sứ mệnh của nhà văn:
Hành trình sáng tạo văn chương là một hành trình nhiều gian truân. Người nghệ sĩ phải đủ nhạy cảm để lắng nghe những thanh âm sâu thẳm của cuộc đời và phải có bản lĩnh để đi đến tận cùng những góc khuất.
- Hiện thực và chiều sâu nhân văn:
Trong văn học hiện thực phê phán, các nhà văn như Nam Cao, Ngô Tất Tố, Nguyễn Công Hoan… không chỉ phản ánh hiện thực xã hội đen tối, bất công, mà còn tìm thấy vẻ đẹp con người ngay cả trong bùn lầy. Những nhân vật như Chí Phèo, Thị Nở, hay chị Dậu đều toát lên những phẩm chất tốt đẹp, dù bị đè nén bởi hoàn cảnh khắc nghiệt. - Vượt qua cái nhìn bề mặt:
Nhà văn phải có khả năng vượt qua những định kiến, những phán xét hời hợt để chạm đến bản chất của con người. Tô Hoài từng viết: “Văn chương là cái nghiệp phải đi suốt đời, phải soi đời vào con người, soi con người vào đời.” Chính sự kiên nhẫn, tinh tế ấy giúp nhà văn tìm ra những viên ngọc quý mà cuộc đời tưởng chừng đã quên lãng.
- Giá trị của việc “tìm hạt ngọc” trong tâm hồn:
Sáng tạo văn học không chỉ để phản ánh, mà còn để nâng đỡ con người. Khi một nhà văn tìm ra “hạt ngọc” trong mỗi con người, ông không chỉ tôn vinh vẻ đẹp tiềm ẩn ấy mà còn khơi dậy niềm tin và hy vọng trong độc giả.
- Khơi dậy sự đồng cảm: Người đọc có thể nhận ra bóng dáng của mình trong các nhân vật, từ đó tìm thấy giá trị của bản thân.
- Lan tỏa giá trị nhân văn: Văn chương chân chính luôn là ngọn đuốc soi sáng, giúp con người tin vào lòng tốt, tình yêu thương, và sự cao cả.
Nguyễn Minh Châu đã gửi gắm một thông điệp sâu sắc về trách nhiệm và sứ mệnh của nhà văn qua nhận định “Nhà văn phải là người gắng đi tìm những hạt ngọc ẩn giấu trong bề sâu tâm hồn của con người”. Đây không chỉ là kim chỉ nam cho những người cầm bút, mà còn là lời nhắc nhở về tầm quan trọng của văn chương trong việc khám phá và tôn vinh giá trị con người. Văn chương, nếu được nhìn nhận và sáng tạo với tấm lòng nhân ái, sẽ luôn là nguồn sáng bất tận, giúp chúng ta tìm thấy “hạt ngọc” không chỉ trong người khác, mà còn trong chính mình.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/