Văn học là tấm gương phản chiếu đời sống, là tiếng nói của tâm hồn và khát vọng con người qua bao thế hệ. Từ thuở bình minh của nền văn minh nhân loại đến thời hiện đại, văn học không ngừng tìm kiếm và khẳng định những giá trị cốt lõi làm nên nhân cách và phẩm chất con người. Trong số đó, Chân – Thiện – Mỹ được xem là ba giá trị cao cả và bền vững nhất. Văn học chân chính không chỉ dừng lại ở việc kể chuyện hay mô tả cuộc sống, mà còn là hành trình dẫn dắt con người hướng đến cái chân thật, cái tốt đẹp, và cái đẹp đẽ trong đời sống cũng như trong tâm hồn. Những giá trị ấy là linh hồn của văn chương, là ánh sáng soi đường cho con người vươn tới nhân văn và nhân bản. Hãy cùng cô Diệu Thu tìm hiểu về những giá trị tốt đẹp này.
Trước hết, cần hiểu rõ Chân – Thiện – Mỹ là gì trong mối quan hệ với văn học. “Chân” là chân thật – thể hiện sự trung thực với hiện thực cuộc sống, phản ánh đúng bản chất sự vật, con người và thời đại. “Thiện” là cái thiện – hướng đến điều tốt, cái đúng, cổ vũ lòng nhân ái, nhân đạo. “Mỹ” là cái đẹp – không chỉ là cái đẹp bề ngoài, mà là vẻ đẹp trong tư tưởng, tâm hồn và cách thể hiện của tác phẩm. Ba yếu tố này không tách rời, mà gắn kết chặt chẽ với nhau, tạo nên cốt lõi thẩm mỹ và nhân văn của một tác phẩm văn học đích thực.
Trên hành trình khám phá và phản ánh cuộc sống, văn học luôn đặt giá trị “Chân” lên hàng đầu. Một tác phẩm hay không thể là sự dối trá hay huyễn hoặc mà phải là kết tinh của sự quan sát chân thực và cảm nhận tinh tế. Tác phẩm “Chí Phèo” của Nam Cao là một minh chứng. Nhà văn không tô hồng hiện thực, không né tránh sự thật tàn khốc của xã hội phong kiến, mà phơi bày trần trụi bi kịch của những con người bị tha hóa, bị vùi dập trong bóng tối. Chính nhờ sự “chân” ấy, văn học mới có sức mạnh thức tỉnh và lay động lương tri con người.
Tuy nhiên, không dừng lại ở phản ánh hiện thực, văn học còn phải hướng đến “Thiện” – hướng con người tới cái tốt, cái nhân đạo, cái đáng sống. Từ “Lục Vân Tiên” của Nguyễn Đình Chiểu đến “Nhật ký trong tù” của Hồ Chí Minh hay “Vợ nhặt” của Kim Lân, ta thấy rõ ánh sáng của lòng nhân ái, của tinh thần vượt qua nghịch cảnh, của khát vọng sống và yêu thương luôn được tôn vinh. Văn học chân chính không để con người tuyệt vọng mà thắp lên trong họ hy vọng, lòng tin và khả năng vươn dậy trước bất công.
Song song với “Chân” và “Thiện”, “Mỹ” là yếu tố làm nên sức hấp dẫn, chiều sâu và giá trị nghệ thuật của văn học. Cái đẹp trong văn chương không chỉ nằm ở ngôn ngữ trau chuốt hay hình ảnh thơ mộng, mà là vẻ đẹp của tư tưởng nhân văn, của cách cảm, cách nghĩ, cách diễn đạt giàu cảm xúc. Thơ Nguyễn Du trong “Truyện Kiều” không chỉ là nỗi đau nhân thế, mà còn là vẻ đẹp của ngôn ngữ, của lòng thương người, của tâm hồn thi sĩ. Một câu thơ như “Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài” không chỉ đẹp về ngôn từ mà còn đẹp trong chiều sâu triết lý sống.
Chân – Thiện – Mỹ không tồn tại độc lập, mà thường đan xen và cộng hưởng trong các tác phẩm lớn. Tác phẩm càng lớn, tầm vóc tư tưởng càng cao, thì sự hòa quyện giữa cái thật, cái tốt và cái đẹp càng rõ nét. Chính sự gắn bó ấy tạo nên sức sống lâu bền cho tác phẩm, khiến văn học không chỉ là món ăn tinh thần mà còn là ánh sáng tinh thần soi chiếu đời sống. Văn học thời chiến tranh như thơ Tố Hữu, văn xuôi Nguyễn Thi, Nguyễn Huy Tưởng… đều là những bản anh hùng ca vừa chân thực, vừa thấm đẫm lý tưởng nhân văn và chất thơ lãng mạn, thể hiện một cách sâu sắc ba giá trị Chân – Thiện – Mỹ trong một bối cảnh khốc liệt.
Không thể phủ nhận rằng trong thời đại ngày nay, trước dòng chảy của văn hóa đại chúng, văn học có lúc bị cuốn theo sự giải trí, thương mại hóa, khiến ba giá trị Chân – Thiện – Mỹ bị xao nhãng. Tuy nhiên, chính trong sự xáo trộn đó, càng cần đến những nhà văn có bản lĩnh, có tầm nhìn nhân văn để giữ cho văn học đúng thiên chức của nó: hướng con người tới chân lý, cái thiện và cái đẹp.
Tự cổ chí kim, văn học chưa bao giờ là thứ vô thưởng vô phạt. Nó luôn gắn bó với đời sống, với con người và với những giá trị tinh thần cao cả. Chân – Thiện – Mỹ không chỉ là tiêu chuẩn đánh giá một tác phẩm văn chương, mà còn là kim chỉ nam cho mọi hoạt động sáng tạo nghệ thuật. Khi văn học còn hướng đến chân lý, còn gieo hạt giống của cái thiện và còn nâng niu cái đẹp, thì con người vẫn còn hy vọng vào một thế giới nhân văn, tử tế và cao cả hơn.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/