Trên đỉnh Hoàng Liên hùng vĩ, giữa mây trời lồng lộng và núi rừng bạt ngàn, con người vẫn miệt mài lao động, dựng xây những mái nhà nhỏ bé nhưng vững chãi. Vũ Quần Phương, với ngòi bút tinh tế và lối cảm nhận sâu sắc, đã tái hiện trọn vẹn sự giao thoa giữa thiên nhiên và con người trong bài thơ “Dựng nhà trên dãy Hoàng Liên”. Đó không chỉ là bức tranh phong cảnh thơ mộng mà còn là bản hòa ca về sức lao động, về khát vọng chinh phục và gắn bó với đất đai. Hãy cùng cô Diệu Thu phân tích bài thơ này.
Bài thơ “Dựng nhà trên dãy Hoàng Liên” của Vũ Quần Phương là một bức tranh hoành tráng về thiên nhiên hùng vĩ của núi rừng Tây Bắc, đồng thời cũng là bản hòa ca về con người lao động, về sự hòa quyện giữa thiên nhiên và bàn tay con người.
Mở đầu bài thơ, tác giả đặt ra những câu hỏi đầy chất triết lý:
“Nắng kia là thực hay mơ
Cỏ xanh xanh thực hay ngờ là xanh”
Những hình ảnh thiên nhiên như nắng, cỏ xanh được nhìn bằng con mắt đầy cảm xúc, khiến chúng vừa hiện thực vừa mơ hồ như trong một giấc mộng. Không gian rộng lớn ấy lại càng trở nên huyền ảo khi có thêm sự chuyển động của mây:
“Mây bay muôn dặm hành trình
Đến đây mây quẩn với mình bên chân
Không gian quên cả xa gần
Thời gian như mới một lần sớm mai.”
Bằng thủ pháp đối lập giữa cái bao la vô tận của thiên nhiên và sự gần gũi, thân thuộc của con người, tác giả khiến cảnh sắc trở nên vừa lạ vừa quen. Không gian và thời gian như đang giao thoa, khiến người đọc có cảm giác như đang lạc vào một thế giới khác – nơi mà thời gian ngưng đọng, nơi mà thiên nhiên gần gũi đến mức có thể chạm tay vào mây trời.
Tiếp đó, bức tranh thiên nhiên được mở rộng với sự hùng vĩ của núi rừng Hoàng Liên:
“Núi cao cao rộng cao dài
Ùn trong mặt đất, chật ngoài chân mây
Bạt ngàn xanh đậm là cây
Xanh tươi là cỏ, xanh mây là trời”
Những câu thơ giàu nhạc điệu với nhịp điệu dồn dập, mở ra một không gian núi rừng bao la, trùng điệp. Điệp từ “cao” và “xanh” nhấn mạnh sự bề thế của thiên nhiên, đồng thời khẳng định sự sống dồi dào nơi đây. Nhưng giữa cái mênh mông, lạnh lẽo ấy, sự xuất hiện của con người đã làm cho không gian trở nên ấm áp:
“Mênh mang lạnh mấy khoảng đồi
Bỗng nghe ấm một chuỗi cười giòn tan.”
Âm thanh tiếng cười của con người vang lên giữa núi rừng không chỉ tạo nên sự đối lập về cảm giác mà còn mang ý nghĩa sâu xa hơn: con người không chỉ chinh phục thiên nhiên mà còn hòa mình vào thiên nhiên, mang đến sức sống và hơi ấm cho núi rừng.
Sang đoạn tiếp theo, bài thơ tập trung khắc họa hình ảnh những người công nhân đang dựng nhà:
“Trên nền cỏ ứng nắng lam
Công nhân một tốp chừng đang dựng nhà
Tiếng chàng đục mộng vang xa
Tiếng chày nện cột bay qua lũng đèo”
Bằng những hình ảnh cụ thể, sinh động, tác giả khắc họa nhịp điệu lao động khẩn trương của những người thợ. Những âm thanh như tiếng đục, tiếng chày trở thành nhịp điệu của sự sống, vang vọng khắp núi đèo, gợi lên không khí lao động đầy hào hứng.
“Thời gian thành nhịp cưa đều
Không gian thành cột thành kèo song song.”
Ở đây, thiên nhiên không còn chỉ là bối cảnh mà dường như cũng đang hòa vào nhịp sống con người. Không gian rộng lớn được nhà thơ cảm nhận qua sự hiện diện của những thanh gỗ, cột kèo – những thứ vốn là sản phẩm của bàn tay con người. Điều đó cho thấy thiên nhiên không còn là một thế giới xa lạ, hoang dã, mà đã trở thành một phần của cuộc sống con người.
“Nóc nhà bác thợ thong dong
Tay cưa tay thước đo cùng bao la
Mây bay như biển như hồ
Núi như lớp lớp sóng xô quanh nhà”
Hình ảnh người thợ mộc với dáng vẻ điềm tĩnh, ung dung giữa khung cảnh thiên nhiên kỳ vĩ không chỉ khắc họa sự điêu luyện trong lao động mà còn thể hiện sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Những so sánh “mây bay như biển như hồ”, “núi như lớp lớp sóng xô quanh nhà” vừa làm nổi bật sự hùng vĩ của thiên nhiên, vừa làm cho ngôi nhà nhỏ bé nhưng đầy kiêu hãnh, kiên cường giữa không gian rộng lớn ấy.
“Quá giang, mộng bắt theo xà
Dẻo đai nút lạt buộc qua chân trời.”
Hình ảnh “mộng bắt theo xà” hay “nút lạt buộc qua chân trời” là những liên tưởng đầy sáng tạo, cho thấy sự gắn kết giữa con người và thiên nhiên không chỉ qua hành động mà còn trong tư tưởng, trong giấc mơ về một cuộc sống gắn bó lâu dài với đất trời.
Đến cuối bài thơ, tác giả nhấn mạnh ý nghĩa của ngôi nhà – không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là biểu tượng cho sự ổn định, bền vững của con người giữa thiên nhiên:
“Kiểu quen, nhà của bao đời
Thềm hiên bậu cửa chân người vào ra.
Ngước nhìn thăm thẳm mây xa
Mây bay vô tận, mái nhà con con.
Cao vời quạnh núi xa non
Bỗng nghe thấm thía tâm hồn đất đai.”
Hình ảnh “mái nhà con con” giữa “mây bay vô tận” gợi lên sự nhỏ bé của con người trước thiên nhiên, nhưng đồng thời cũng thể hiện khát vọng chinh phục và gắn bó với mảnh đất này. Câu thơ cuối “Bỗng nghe thấm thía tâm hồn đất đai” như một sự lắng lại, một sự thấu hiểu sâu sắc về mối quan hệ gắn kết giữa con người và thiên nhiên, giữa lao động và sự sinh tồn.
Bài thơ “Dựng nhà trên dãy Hoàng Liên” không chỉ là một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp mà còn là bài ca về con người lao động, về sự hòa hợp giữa thiên nhiên và cuộc sống. Qua những hình ảnh thơ độc đáo, nhạc điệu hài hòa và cảm xúc dạt dào, tác giả đã làm nổi bật ý nghĩa sâu sắc của việc dựng nhà trên đỉnh núi cao – một biểu tượng cho tinh thần chinh phục, khai phá và gắn bó bền chặt của con người với đất trời.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/