Trong mỗi tác phẩm văn học, điểm nhìn là một yếu tố quan trọng quyết định cách thức câu chuyện được kể và sự tiếp nhận của người đọc. Điểm nhìn không chỉ ảnh hưởng đến nội dung mà còn tác động mạnh mẽ đến cảm xúc, thái độ của người đọc đối với các nhân vật và sự kiện trong tác phẩm. Khi người đọc nhìn nhận câu chuyện qua lăng kính của một nhân vật hoặc một nhân tố bên ngoài, họ sẽ có cách cảm nhận khác nhau, từ đó dẫn đến sự đa dạng trong những tầng ý nghĩa mà tác phẩm muốn truyền tải. Chính vì thế, điểm nhìn có vai trò rất lớn trong việc làm phong phú thêm giá trị của văn học. Hãy cùng cô Diệu Thu đi vào chủ đề này nhé!
- Khái niệm điểm nhìn trong văn học
Điểm nhìn trong văn học là cách thức mà người kể chuyện lựa chọn để truyền tải câu chuyện, từ đó ảnh hưởng đến thông tin mà người đọc tiếp nhận. Nó có thể là góc nhìn của một nhân vật trong câu chuyện (người trong cuộc), của một nhân vật ngoài cuộc (người kể chuyện khách quan), hoặc có thể là một góc nhìn toàn thể, bao quát tất cả các nhân vật và sự kiện. Điểm nhìn không chỉ đơn giản là lựa chọn về góc độ kể chuyện mà còn thể hiện thái độ, tư tưởng và mục đích của tác giả khi viết tác phẩm.
- Các loại điểm nhìn trong văn học
Trong văn học, có thể phân biệt các loại điểm nhìn sau:
- Điểm nhìn thứ nhất (người kể chuyện là nhân vật trong câu chuyện): Đây là điểm nhìn mà người kể chuyện là một nhân vật trong tác phẩm, thường dùng đại từ “tôi” hoặc “mình”. Điểm nhìn này giúp người đọc tiếp cận câu chuyện qua cảm xúc và nhận thức của nhân vật, tạo sự gần gũi, đồng cảm, nhưng cũng hạn chế trong việc biết được các sự kiện, nhân vật khác.
Ví dụ: Trong tác phẩm “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng, người kể chuyện sử dụng điểm nhìn của nhân vật Xã hội, qua đó người đọc hiểu sâu sắc tâm lý và sự biến đổi của nhân vật trong hoàn cảnh xã hội phức tạp.
- Điểm nhìn thứ ba (người kể chuyện ngoài cuộc): Đây là điểm nhìn mà người kể chuyện không tham gia vào câu chuyện, mà chỉ quan sát và kể lại sự kiện. Người kể có thể biết hết mọi thứ về các nhân vật, hoàn cảnh, và có thể di chuyển giữa các nhân vật để kể câu chuyện từ nhiều góc độ khác nhau. Đây là điểm nhìn phổ biến trong nhiều tác phẩm văn học.
Ví dụ: Trong tiểu thuyết “Tiếng chim hót trong bụi mận gai” của Colleen McCullough, điểm nhìn từ bên ngoài giúp người đọc hiểu được tâm lý, số phận và mối quan hệ giữa các nhân vật trong câu chuyện phức tạp này.
- Điểm nhìn toàn tri thức: Đây là điểm nhìn mà người kể biết hết tất cả những gì xảy ra trong câu chuyện, từ quá khứ đến tương lai, từ suy nghĩ của từng nhân vật đến những sự kiện chưa xảy ra. Đây là một loại điểm nhìn khá mạnh mẽ vì nó giúp người kể chuyện có thể khám phá mọi chiều không gian, thời gian trong tác phẩm.
Ví dụ: Trong tác phẩm “Anna Karenina” của Lev Tolstoy, tác giả sử dụng điểm nhìn toàn tri thức để mở rộng phạm vi hiểu biết của người đọc về số phận của các nhân vật trong xã hội Nga lúc bấy giờ.
- Vai trò của điểm nhìn trong văn học
Điểm nhìn đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc định hình tác phẩm và dẫn dắt người đọc hiểu được thông điệp mà tác giả muốn truyền tải. Dưới đây là những vai trò nổi bật của điểm nhìn trong văn học:
- Tạo ra sự đồng cảm và cảm nhận nhân vật: Khi câu chuyện được kể từ điểm nhìn của một nhân vật, người đọc sẽ dễ dàng thấu hiểu suy nghĩ, cảm xúc và động cơ hành động của nhân vật đó. Điều này giúp làm sâu sắc thêm mối quan hệ giữa người đọc và các nhân vật, khiến câu chuyện trở nên sống động và chân thật hơn.
Ví dụ, trong “Mắt biếc” của Nguyễn Nhật Ánh, điểm nhìn của Ngạn giúp người đọc cảm nhận sâu sắc nỗi niềm yêu thương, day dứt của nhân vật này với Hà Lan, từ đó tạo ra sự đồng cảm và yêu mến từ người đọc đối với nhân vật.
- Điều khiển thông tin và sự bất ngờ: Điểm nhìn không chỉ giúp giới hạn thông tin mà người đọc có thể tiếp nhận, mà còn có thể tạo ra sự bất ngờ và sự tò mò khi dần dần mở ra các bí mật hay thay đổi hướng câu chuyện. Ví dụ, trong các tác phẩm trinh thám hay tiểu thuyết kỳ ảo, điểm nhìn có thể giấu giếm thông tin để tạo kịch tính.
- Khắc họa bức tranh toàn cảnh của xã hội, thời đại: Điểm nhìn toàn tri thức giúp tác giả xây dựng một bức tranh rộng lớn về xã hội, lịch sử và các vấn đề văn hóa. Nhờ vào điểm nhìn này, người đọc có thể hiểu sâu sắc hơn về bối cảnh và mối quan hệ giữa các nhân vật trong xã hội.
Ví dụ, trong tác phẩm “Những người khốn khổ” của Victor Hugo, điểm nhìn toàn tri thức giúp tái hiện bức tranh toàn cảnh của xã hội Pháp thời kỳ đó, với những số phận nghèo khổ, những mối quan hệ xã hội đầy bất công.
- Thể hiện quan điểm, thái độ của tác giả: Điểm nhìn cũng là một cách tác giả thể hiện quan điểm, ý thức xã hội của mình. Tùy vào cách chọn điểm nhìn, tác giả có thể nhấn mạnh hoặc làm giảm đi tầm quan trọng của các yếu tố trong câu chuyện. Điều này làm rõ thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm.
- Kết luận
Điểm nhìn trong văn học không chỉ đơn giản là góc nhìn của người kể chuyện mà còn là một công cụ quan trọng để tác giả bày tỏ thông điệp, ý tưởng và tạo dựng một tác phẩm sống động, phong phú. Vai trò của điểm nhìn là điều chỉnh cách người đọc tiếp cận câu chuyện, giúp họ hiểu rõ hơn về nhân vật, bối cảnh và các giá trị văn hóa, xã hội trong tác phẩm. Mỗi điểm nhìn, dù là của một nhân vật, một người kể chuyện khách quan hay toàn tri thức, đều góp phần tạo nên sự độc đáo, khác biệt cho mỗi tác phẩm văn học.
Bài viết này đã làm rõ tầm quan trọng của điểm nhìn trong văn học và cách nó ảnh hưởng đến cách người đọc tiếp nhận câu chuyện. Điểm nhìn không chỉ đơn giản là một kỹ thuật kể chuyện, mà còn là một phương tiện thể hiện quan điểm và thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/