Tôi đã từng nghe ai đó nói rằng: “Văn học chính là tiếng vọng của cuộc đời, là nơi ghi dấu những thăng trầm của nhân loại.” Quả thật, từ bao đời nay, văn học và cuộc sống luôn gắn bó mật thiết với nhau như hai mặt của một tấm gương. Văn học lấy cuộc đời làm chất liệu, để rồi bằng sự sáng tạo và ngôn từ tinh tế, nó phản ánh, tái hiện và nâng cao giá trị của cuộc sống. Cũng bởi lẽ đó, nhà thơ Tố Hữu đã từng khẳng định: “Cuộc đời là nơi xuất phát cũng là nơi đi tới của văn học.”
Nói đến văn học là nói đến thế giới của cảm xúc, tư tưởng, là nơi mà con người gửi gắm tâm tư, khát vọng và cả những dằn vặt, trăn trở trước thời cuộc. Nếu như với Charles Dubos, “Văn học là tư tưởng đi tìm cái đẹp trong ánh sáng”, thì với Thạch Lam, văn học không chỉ dừng lại ở cái đẹp mà còn là “một thứ vũ khí thanh cao và đắc lực để thay đổi thế giới”. Văn học không đơn thuần là những con chữ vô hồn mà là hơi thở, là linh hồn của cuộc sống, là nhịp đập của những trái tim đồng điệu.
– Văn học – tấm gương phản chiếu cuộc sống:
Từ xưa đến nay, văn học luôn bắt nguồn từ cuộc đời. Mọi tác phẩm, dù thuộc bất cứ thể loại nào, cũng đều mang trong mình hơi thở của thời đại, phản ánh tâm tư, tình cảm, số phận con người và những vấn đề xã hội. Chính hiện thực đa chiều ấy đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các nhà văn, nhà thơ để họ ghi lại những câu chuyện của cuộc đời.
Chẳng hạn, hình tượng Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên của Nam Cao không chỉ đơn thuần là một nhân vật hư cấu, mà còn là tiếng nói đầy xót xa về số phận người nông dân trong xã hội phong kiến đầy rẫy bất công. Một kẻ từng hiền lành, chất phác nhưng bị vùi dập đến mức trở thành con quỷ dữ làng Vũ Đại. Để rồi đến cuối đời, hắn thốt lên câu hỏi đầy đau đớn: “Ai cho tao lương thiện?” Câu hỏi ấy không chỉ của riêng Chí Phèo, mà còn là tiếng kêu ai oán của biết bao kiếp người bị xã hội chối bỏ.
Hay như hình ảnh chị Dậu trong Tắt đèn của Ngô Tất Tố – một người phụ nữ tảo tần, nhẫn nhịn nhưng bị đẩy vào bước đường cùng. Chị bán con, bán chó, rồi đến chính bản thân mình cũng sắp bị đem ra đổi lấy những đồng tiền khốn khổ. Đó chính là hiện thực nghiệt ngã mà văn học phản ánh, để từ đó khơi dậy lòng trắc ẩn, sự đồng cảm nơi độc giả, giúp họ nhận ra những bất công của xã hội và khao khát một sự đổi thay.
– Văn học không chỉ phản ánh mà còn nâng tầm cuộc sống:
Văn học không chỉ ghi chép thực tại mà còn mang trong mình thiên chức lớn lao: khai sáng tư tưởng, thức tỉnh tâm hồn, và hướng con người đến những giá trị chân – thiện – mỹ. Nếu chỉ dừng lại ở việc mô tả hiện thực mà không có sự sáng tạo, nâng tầm, thì văn học sẽ chỉ là những bản sao vô hồn của cuộc sống. Như John Ruskin từng nói: “Nghệ thuật là sự mô phỏng của tự nhiên, nhưng không phải là sự sao chép đơn thuần.”
Hãy nhìn vào hình tượng nàng Kiều của Nguyễn Du. Đằng sau số phận truân chuyên, lưu lạc của nàng là cả một bức tranh xã hội đầy rẫy bất công. Nhưng chính trong đau khổ, văn học lại tìm ra ánh sáng: Đó là vẻ đẹp của lòng hiếu thảo, của sự thủy chung và nhân phẩm cao quý.
Hay như hình ảnh cô bé bán diêm trong truyện của Andersen, tuy phải chịu cái chết thương tâm giữa đêm đông giá rét, nhưng qua những que diêm nhỏ bé, ta lại thấy được những giấc mơ, những khát vọng giản đơn nhưng vô cùng đẹp đẽ của con người. Và hơn thế, tác phẩm ấy khiến ta day dứt, khiến ta phải tự hỏi: Liệu ngoài đời còn bao nhiêu đứa trẻ cũng đang lạnh lẽo trong đêm như cô bé ấy?
Chính vì vậy, văn học không chỉ phản ánh mà còn góp phần thay đổi nhận thức, làm giàu thêm tâm hồn con người. Nó cho ta biết yêu thương, biết căm phẫn trước cái ác, và biết trân trọng những điều giản dị trong cuộc sống.
– Văn học – nhịp cầu nối những trái tim:
Văn học không chỉ là câu chuyện của một cá nhân hay một thời đại, mà là tiếng lòng chung của nhân loại. Nó giúp con người tìm thấy sự đồng cảm, kết nối những tâm hồn dù khác biệt về văn hóa, ngôn ngữ hay biên giới.
Ngay từ thuở ấu thơ, ta đã lớn lên cùng lời ru của mẹ:
“À ơi, con ngủ cho ngoan
Để mẹ đi cấy đồng sâu chưa về…”
Lời ru ấy không chỉ đơn thuần là câu hát, mà còn là tình yêu thương, là nỗi vất vả của những người mẹ, người bà dành cho con cháu. Và khi ta trưởng thành, văn học lại trở thành người bạn đồng hành trên mọi nẻo đường, giúp ta hiểu hơn về chính mình, về quê hương, đất nước và cả nhân loại.
“Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày…” (Đỗ Trung Quân)
Những câu thơ ấy đánh thức trong ta tình yêu quê hương tha thiết, nhắc ta nhớ về cội nguồn và những gì gần gũi nhất trong cuộc sống. Văn học không chỉ giúp ta trân quý hiện tại mà còn thôi thúc ta hành động vì tương lai.
Tất cả những giá trị nhân văn mà văn học mang lại đã khẳng định một điều: Cuộc đời là mảnh đất nuôi dưỡng văn chương, còn văn chương là đôi cánh nâng tâm hồn con người. Văn học không thể tách rời cuộc sống, mà phải hòa mình vào từng hơi thở của đời sống nhân gian. Cũng như Tố Hữu từng nói: “Cuộc đời là nơi xuất phát cũng là nơi đi tới của văn học.” Và chỉ khi gắn bó với cuộc đời, văn học mới có thể sống mãi với thời gian, trở thành người bạn đồng hành không thể thiếu của con người.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/