Ngôn từ trong văn học luôn có sức mạnh đặc biệt, không chỉ truyền tải nội dung mà còn là chiếc chìa khóa mở ra chiều sâu của tư tưởng. Một trong những thủ pháp nghệ thuật giúp tạo nên sự tinh tế ấy chính là nói giảm nói tránh. Với cách sử dụng ngôn ngữ mềm mại, khéo léo, nói giảm nói tránh giúp nhà văn gợi mở ý tưởng mà không cần phô diễn trực tiếp. Hãy cùng cô Diệu Thu khám phá cách mà thủ pháp này tạo nên dấu ấn đặc biệt trong những tác phẩm của chương trình Ngữ văn mới, biến lời văn thành điểm nhấn ấn tượng trong hành trình sáng tạo nghệ thuật.
Nói giảm nói tránh là một trong những thủ pháp nghệ thuật thường được các nhà văn sử dụng để gợi mở cảm xúc, tư tưởng mà không cần bộc lộ một cách trực diện. Nó giúp giảm nhẹ tính gay gắt của sự việc, nhưng không làm mất đi chiều sâu ý nghĩa của nội dung. Trong chương trình Ngữ văn mới, nhiều tác phẩm sử dụng thành công nghệ thuật này, tạo nên những tầng nghĩa ẩn chứa đầy tinh tế.
– Chẳng hạn, trong truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao, hình ảnh cái chết của lão Hạc không được miêu tả một cách dữ dội, mà qua những câu văn nói giảm đầy ám ảnh. Cái chết của lão không chỉ là sự kết thúc sinh mạng mà còn là sự gói ghém nỗi đau, sự bế tắc và lòng tự trọng đến tột cùng. Nam Cao đã khéo léo sử dụng nói giảm để khơi gợi nỗi đau thầm lặng của con người trong cuộc sống nghèo khổ, giúp người đọc cảm nhận sâu sắc hơn về bi kịch của nhân vật.
– Một ví dụ khác là trong đoạn kết của bài thơ Đất Nước (Nguyễn Khoa Điềm), tác giả không nói trực tiếp về sự hy sinh của những người anh hùng, mà qua những câu thơ nói giảm, ông gợi lên sự bất tử của họ trong lòng đất mẹ, trong lòng dân tộc. “Họ đã hóa thân vào dáng hình xứ sở,” một cách nói giảm mà vô cùng sâu sắc, khiến hình ảnh của những con người anh dũng trở nên thiêng liêng và trường tồn mãi mãi trong lòng đất nước.
– Trong tác phẩm Chiếc Lược Ngà của Nguyễn Quang Sáng, nói giảm nói tránh được sử dụng để làm nổi bật tình cảm thiêng liêng giữa cha và con. Sự chia ly của cha con ông Sáu không được diễn tả quá bi thương, nhưng chính cách nói giảm ấy lại làm tăng thêm cảm giác đau xót và khắc khoải của tình thân, khiến người đọc không khỏi xúc động.
– Nói giảm nói tránh còn xuất hiện trong truyện ngắn Bến Quê của Nguyễn Minh Châu, khi nhân vật Nhĩ – người đàn ông sắp đi đến cuối đời, cảm nhận sâu sắc về những điều bình dị của quê hương và cuộc sống. Tác giả không nói thẳng về sự tiếc nuối của nhân vật, mà qua những lời văn giản dị nhưng thấm đẫm cảm xúc, gợi lên ý nghĩa triết lý về sự trở về với cội nguồn.
=> Bởi vậy, nghệ thuật nói giảm nói tránh không chỉ giúp giảm nhẹ sự khắc nghiệt của sự thật mà còn mở ra không gian cho người đọc tự mình cảm nhận và chiêm nghiệm. Qua những tác phẩm trong chương trình Ngữ văn mới, chúng ta có thể thấy rằng lời văn nói giảm không làm suy giảm giá trị biểu cảm, mà ngược lại, tạo nên những điểm nhấn ý tưởng sâu sắc và bền vững. Chính từ sự khéo léo trong việc sử dụng ngôn ngữ này, các nhà văn đã để lại trong lòng người đọc những ấn tượng khó phai.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/