Đọc hiểu thơ trong đề thi không chỉ là “tìm đáp án” mà còn là hành trình trò chuyện với tác giả qua những con chữ đã được chưng cất. Nếu biết cách tiếp cận, bạn sẽ thấy việc làm dạng bài này không quá khó, thậm chí còn thú vị như đang khám phá một bí mật nho nhỏ trong ngôn từ. Hãy để cô Diệu Thu chia sẻ với các em một số kĩ năng cần thiết để có thể xử lí các dạng bài đọc hiểu có ngữ liệu thơ hiệu quả nhé!
- Đọc chậm, để thơ thấm
- Vì sao quan trọng: Thơ khác với văn xuôi ở chỗ ngắn gọn, cô đọng. Mỗi chữ, mỗi dấu ngắt đều có ý đồ. Nếu đọc vội, bạn sẽ bỏ qua “tín hiệu” mà tác giả gửi gắm.
- Cách làm:
- Đọc ít nhất 2–3 lần. Lần đầu đọc liền mạch để nắm tổng thể. Lần sau đọc chậm, chú ý nhịp ngắt, từ ngữ đặc biệt, âm hưởng câu thơ.
- Tưởng tượng khung cảnh mà bài thơ vẽ ra: có thể là một cánh đồng, một dòng sông, một buổi chiều, hay chỉ là ánh mắt ai đó.
- Ví dụ:
“Sóng gió bủa vây con thuyền nhỏ
Mái chèo ai vẫn vững tay chèo”
Khi đọc chậm, bạn sẽ thấy hình ảnh “con thuyền” không chỉ là vật thật mà còn gợi hình ảnh con người kiên cường trước thử thách.
- Xác định nội dung và cảm xúc chủ đạo
- Vì sao quan trọng: Nội dung là “cái khung”, cảm xúc là “màu sắc”. Nếu bạn xác định nhầm, toàn bộ câu trả lời sẽ lệch hướng.
- Cách làm:
- Tóm gọn nội dung trong 1 câu: Bài thơ đang nói về cái gì? Ai là nhân vật trữ tình?
- Tìm từ khóa gợi cảm xúc: buồn, vui, nhớ nhung, tự hào, day dứt…
- Xem sự biến đổi cảm xúc (nếu có): từ buồn sang vui, từ nhớ sang hy vọng…
- Ví dụ: Nỗi nhớ trong thơ Hữu Thỉnh: “Anh nhớ em, anh nhớ lắm” là sự nhớ nhung xen lo lắng giữa chiến trường; còn trong thơ Xuân Quỳnh: “Em trở về đúng nghĩa trái tim em” là nỗi nhớ dịu dàng và khao khát yêu thương.
- Chú ý đến biện pháp tu từ
- Vì sao quan trọng: Đây là “chiếc cầu” nối cảm xúc tác giả và người đọc. Nhận ra được, bạn sẽ lý giải được vì sao câu thơ lại gây rung động.
- Các bước nhận diện:
- So sánh: so giữa hai hình ảnh khác nhau (“Mặt trời của mẹ” – vừa là mặt trời thật, vừa là đứa con).
- Ẩn dụ: dùng một hình ảnh để biểu đạt ý nghĩa khác sâu hơn.
- Nhân hóa: gán đặc tính con người cho sự vật (“Dòng sông hát”).
- Điệp từ/điệp ngữ: nhấn mạnh cảm xúc hoặc ý.
- Đảo ngữ: thay đổi trật tự để tạo nhấn.
- Cách phân tích: Khi làm bài, hãy theo công thức:
Biện pháp tu từ + Chỉ ra từ/câu thơ + Tác dụng (gợi hình ảnh gì, nhấn mạnh điều gì, khơi gợi cảm xúc gì). - Ví dụ: “Sóng gió bủa vây con thuyền nhỏ” – phép ẩn dụ cho những thử thách trong cuộc sống, đồng thời nhấn mạnh ý chí con người.
- Liên hệ kiến thức và trải nghiệm
- Vì sao quan trọng: Kiến thức văn học và trải nghiệm cá nhân giúp bạn hiểu thơ sâu hơn.
- Cách làm:
- Liên hệ với tác phẩm, tác giả đã học để so sánh cách thể hiện.
- Tự đặt mình vào hoàn cảnh bài thơ: nếu là người trong câu chuyện, mình sẽ cảm thấy gì?
- Ghi nhớ trải nghiệm thật để làm câu trả lời tự nhiên, không “sách vở” quá.
- Ví dụ: Khi đọc về “bàn tay mẹ gầy guộc”, nếu từng nhìn thấy bàn tay mẹ sau một ngày làm việc, bạn sẽ dễ cảm nhận được tình thương và sự hy sinh ẩn trong câu thơ.
- Trả lời ngắn gọn, đúng trọng tâm
- Vì sao quan trọng: Đọc hiểu thường chỉ 2–3 điểm, thời gian làm ngắn. Viết dài dòng vừa mất điểm thời gian, vừa dễ lạc đề.
- Cách làm:
- Xác định từ khóa của câu hỏi (nội dung, cảm xúc, biện pháp tu từ, tác dụng…).
- Trả lời thẳng vào ý, không kể lể dài dòng.
- Nếu cần phân tích tác dụng: nêu biện pháp → tác dụng hình ảnh → ý nghĩa cảm xúc → thông điệp.
- Ví dụ:
Câu hỏi: Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ trong câu “Con thuyền nhớ bến, bến mong thuyền”.
Trả lời: Sử dụng nhân hóa và điệp cấu trúc để gợi tả sự gắn bó, khăng khít giữa con người và quê hương, đồng thời thể hiện tình cảm thủy chung.
Làm bài đọc hiểu thơ không chỉ là kỹ năng, mà là nghệ thuật cảm nhận và diễn đạt. Khi bạn vừa “đọc bằng mắt” vừa “nghe bằng tim”, bạn sẽ nhận ra rằng mỗi câu trả lời của mình không chỉ đúng… mà còn mang hơi thở của chính bạn.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/