Trong kho tàng văn học Việt Nam thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, có những bài thơ không chỉ ghi lại hiện thực chiến tranh khốc liệt mà còn khắc sâu vào lòng người bằng vẻ đẹp dịu dàng, chan chứa tình cảm quê hương. “Vàm Cỏ Đông” của Hoài Vũ là một bài thơ như thế. Với những vần thơ mộc mạc, thiết tha, tác giả đã tái hiện hình ảnh một dòng sông quê hương mang vẻ đẹp thiên nhiên nên thơ, đậm đà tình người và bừng sáng khí phách chiến đấu bất khuất của con người Nam Bộ trong những năm tháng chống giặc ngoại xâm. Hãy cùng cô Diệu Thu khám phá bài thơ này.
Bài thơ mở đầu bằng một lời nhắn gửi từ người con trai miền Nam tới người con gái miền Bắc – một lời thủ thỉ đầy tình cảm:
“Ở tận sông Hồng, em có biết
Quê hương anh cũng có dòng sông
Anh mãi gọi với lòng tha thiết:
Vàm Cỏ Đông! Ơi Vàm Cỏ Đông!”
Câu hỏi “Em có biết?” không chỉ là lời gọi ý nhẹ nhàng mà còn là cách gợi nhắc đầy trân trọng về dòng sông quê hương của người lính. Cái tên “Vàm Cỏ Đông” được lặp lại hai lần ở cuối đoạn thơ như một tiếng vọng từ tâm khảm, chứa đựng bao nỗi nhớ nhung, tự hào và tha thiết. Dòng sông ấy không chỉ là địa danh, mà còn là biểu tượng cho cả một vùng đất anh hùng, là nơi lưu giữ ký ức tuổi thơ và chứng nhân cho những ngày tháng chiến đấu kiên cường.
Hình ảnh dòng sông được miêu tả bằng những nét đẹp trữ tình, thơ mộng:
“Đây con sông xuôi dòng nước chảy
Bốn mùa soi từng mảnh mây trời
Từng ngọn dừa gió đưa phe phẩy
Bóng lồng trên sóng nước chơi vơi”
Cảnh vật miền Nam hiện ra bình dị, gần gũi với dòng nước êm đềm, bóng dừa nghiêng nghiêng trong gió. Dòng sông không chỉ mang vẻ đẹp tự nhiên mà còn gắn liền với nhịp sống đời thường của con người nơi đây. Và đặc biệt, hình ảnh dòng sông được tác giả ví như người mẹ – một ẩn dụ đầy cảm động:
“Đây con sông như dòng sữa mẹ
Nước về xanh ruộng lúa, vườn cây
Và ăm ắp như lòng người mẹ
Chở tình thương trang trải đêm ngày”
So sánh dòng sông như dòng sữa mẹ là cách nhà thơ thể hiện sự gắn bó máu thịt giữa con người và quê hương. Dòng sông không chỉ tưới mát đồng ruộng mà còn nuôi dưỡng tâm hồn bao thế hệ bằng tình yêu thương, sự đùm bọc của quê hương xứ sở. Vẻ đẹp của dòng sông không chỉ nằm ở cảnh sắc mà còn ở chiều sâu tinh thần, trong sự nâng niu, chở che và hy sinh âm thầm như người mẹ hiền.
Từ vẻ đẹp dịu dàng ấy, bài thơ chuyển sang miêu tả dòng sông như một chứng nhân lịch sử, nơi in dấu bao cuộc chiến đấu anh hùng:
“Đây con sông như dòng lịch sử
Sáng ngời tên từ thuở Cha Ông
Đã bao phen đoàn quân cảm tử
Vùi đáy sông xác giặc tanh nồng”
Câu thơ mạnh mẽ, dứt khoát, mang khí thế sử thi. Dòng sông Vàm Cỏ Đông đã chứng kiến biết bao cuộc chiến đấu cảm tử của quân dân miền Nam. Dưới làn nước xanh biêng biếc kia là bao xương máu của những người con đất Việt đã ngã xuống để giữ gìn từng tấc đất quê hương. Tinh thần đó được khẳng định đầy hào sảng:
“Ơi Vàm Cỏ Đông! Ơi con sông
Nước xanh biêng biếc chẳng thay dòng
Đuổi Pháp đi rồi, nay đuổi Mỹ
Giặc đi đời giặc, sông càng trong”
Điệp từ “Ơi Vàm Cỏ Đông!” lặp lại lần nữa như một tiếng gọi từ trái tim. Dòng sông vẫn mãi chảy, thủy chung và kiên định như tấm lòng người dân miền Nam. Câu thơ cuối “Giặc đi đời giặc, sông càng trong” là một tuyên ngôn đầy tự hào, thể hiện sức sống mãnh liệt và sự trường tồn của đất nước, của con người Việt Nam.
Những khổ thơ tiếp theo là chuỗi hồi ức về những con người bình dị mà phi thường bên dòng sông Vàm Cỏ:
“Có thể nào quên những đêm thâu
Thức với sao đêm, anh đánh tàu
Má đem cơm nóng ra công sự
Nghe tàu Mỹ rú, giục ‘ăn mau’”
“Có thể nào quên cô gái thơ
Bơi xuồng thoăn thoắt dưới trăng mờ
Đưa đoàn ‘Giải phóng’ qua sông sớm
Bên sông, bót giặc đứng sờ sờ”
“Có thể nào quên những con người
Tóc còn xanh lắm, tuổi đôi mươi
Dám đổi thân mình lấy tàu giặc
Nụ cười khi chết hãy còn tươi”
Không cần những lời lẽ cầu kỳ, hình ảnh người mẹ, cô gái, chàng trai hiện lên đầy xúc động. Họ là những con người “tóc còn xanh lắm” nhưng sẵn sàng hy sinh thân mình vì đất nước. Họ là hiện thân của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, của tình yêu quê hương sâu sắc. Câu thơ “Nụ cười khi chết hãy còn tươi” khiến người đọc không khỏi lặng lòng – một nụ cười bất tử, một nụ cười của niềm tin và lý tưởng.
Bài thơ khép lại bằng lời khẳng định mạnh mẽ:
“Vàm Cỏ Đông đây, ta quyết giữ
Từng chiếc xuồng, tấm lưới, cây dầm
Từng con người làm nên lịch sử
Và dòng sông trong mát quanh năm”
“Vàm Cỏ Đông đây, ta quyết giữ
Từng mái nhà nép dưới rặng dừa
Từng thửa ruộng ngời đen màu mỡ
Từng mối tình hò hẹn sớm trưa…”
Điệp ngữ “ta quyết giữ” vang lên như một lời thề son sắt. Không chỉ giữ dòng sông, người dân nơi đây còn gìn giữ từng mái nhà, từng ruộng đồng, từng tình yêu bình dị – những điều làm nên hồn vía của một quê hương. Đó là lời khẳng định chủ quyền thiêng liêng, là niềm tự hào dân tộc sâu sắc, thể hiện tấm lòng trung thành, gắn bó máu thịt với đất đai, làng xóm, tổ quốc.
“Vàm Cỏ Đông” không chỉ là bài thơ về một dòng sông, mà là khúc tráng ca về con người, về lòng yêu nước, về sức mạnh từ tình quê hương đất mẹ. Bằng ngôn từ giản dị, hình ảnh mộc mạc và cảm xúc chân thành, Hoài Vũ đã để lại một bài thơ đi cùng năm tháng – nơi dòng sông không chỉ chảy qua đất mà còn chảy qua tim người.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/