Trong kho tàng lý luận văn học Việt Nam hiện đại, Tố Hữu không chỉ là một nhà thơ lớn mà còn là một người làm thơ luôn trăn trở với sứ mệnh của thi ca. Câu nói nổi tiếng của ông: “Bài thơ hay là bài thơ đọc lên không còn thấy câu thơ mà chỉ còn thấy tình người và tôi muốn thơ phải thật là gan ruột của mình” là một quan điểm nghệ thuật vừa giản dị vừa thấm đẫm tinh thần nhân văn. Đó là sự đề cao tính chân thành, tính cảm xúc và tính con người trong thơ – yếu tố cốt lõi làm nên sức sống bền lâu của thi ca. Từ góc nhìn ấy, ta hiểu rằng một bài thơ thật sự có giá trị không nằm ở sự trau chuốt hình thức hay kỹ thuật điêu luyện, mà ở chỗ nó truyền được hơi thở cuộc sống, rung động thật sự trái tim người đọc bằng chính sự rung động chân thành từ trái tim người viết. Hãy cùng cô Diệu Thu làm sáng tỏ điều này.
Từ bao đời nay, thơ ca luôn là tiếng nói của tâm hồn, là tiếng vọng của trái tim con người trước cuộc đời, trước những xúc cảm không thể nói bằng lời thông thường. Tố Hữu – nhà thơ lớn của nền thơ ca cách mạng Việt Nam – đã từng viết: “Bài thơ hay là bài thơ đọc lên không còn thấy câu thơ mà chỉ còn thấy tình người và tôi muốn thơ phải thật là gan ruột của mình”. Quan niệm ấy chính là một định nghĩa giản dị nhưng sâu sắc về thi ca, là cách mà ông gửi gắm cái nhìn chân thành về thứ nghệ thuật vốn rất dễ rơi vào hình thức nếu thiếu đi chất người, chất sống.
Câu nói có thể được tách thành hai vế nhưng lại gắn bó chặt chẽ với nhau: “bài thơ hay là bài thơ đọc lên không còn thấy câu thơ” – tức là cái hay của thơ không nằm ở kỹ thuật biểu đạt, mà ở chỗ nó khiến người đọc quên đi cấu trúc, vần điệu, quên đi câu chữ mà chỉ còn thấy “tình người”, thấy những rung cảm chân thật từ trái tim con người. Điều đó tương đồng với quan điểm của các nhà thơ lãng mạn phương Tây từng nói rằng: “Thơ là khi cảm xúc trào dâng, lý trí tắt lời”. Vế thứ hai “tôi muốn thơ phải thật là gan ruột của mình” là lời tuyên ngôn đầy cảm xúc của người làm thơ: thơ không thể là sản phẩm lý trí khô cứng, mà phải là tiếng nói gan ruột, là máu thịt, là chính con người thật nhất của thi sĩ. Khi thơ trở thành gan ruột, thơ sẽ sống cùng thời gian.
Trên thực tế, điều làm nên giá trị của thơ không phải ở sự cầu kỳ, mà ở độ sâu cảm xúc, độ thật của tấm lòng. Người đọc yêu thơ không phải vì những phép tu từ điêu luyện hay câu chữ hào nhoáng, mà vì họ thấy mình trong đó, tìm thấy những nỗi niềm, xúc cảm mà họ từng trải, từng đau, từng hạnh phúc. Đọc thơ Nguyễn Du, người đời không nhớ hết thể thơ lục bát đã được sử dụng tinh tế thế nào, nhưng người ta vẫn rưng rưng vì “Đau đớn thay phận đàn bà, lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung”. Đọc thơ Hàn Mặc Tử, người ta không phân tích từng câu mà thấy trào lên một nỗi đau khôn xiết từ một kẻ tài hoa nhưng bất hạnh. Và đọc thơ Tố Hữu, người ta không cần phải giải nghĩa từng vần thơ, mà vẫn cảm nhận được tiếng lòng người chiến sĩ luôn gắn bó với nhân dân, đất nước:
Có gì đẹp trên đời hơn thế
Người với người sống để yêu nhau.
Chính điều đó lý giải vì sao thơ Tố Hữu dù không theo đuổi cái đẹp trừu tượng mà vẫn sống mãi cùng năm tháng. Vì trong thơ ông, cái chất “gan ruột” không bao giờ vơi cạn: là tình yêu cách mạng, là nỗi đau chia ly, là khát vọng thống nhất, là sự thủy chung với Đảng, với nhân dân. Bởi ông viết thơ như chính ông sống – sống hết lòng, sống tận gan ruột với cuộc đời.
Quan điểm của Tố Hữu cũng mở ra một cách hiểu đúng đắn cho người làm thơ hôm nay. Trong thời đại mà kỹ thuật viết, công nghệ sáng tạo ngày càng phát triển, thơ lại càng cần phải giữ được yếu tố con người, yếu tố cảm xúc thật. Một bài thơ càng “thật” bao nhiêu thì càng có sức chạm đến người đọc bấy nhiêu. Bởi thi ca là để cảm, không phải để đo đếm bằng lý trí. Người ta không nhớ một bài thơ vì nó hay về từ ngữ, mà vì nó để lại trong lòng một dư âm, một vết lặng, một khoảng đồng cảm, nơi mà con người được gặp lại chính mình.
Tất nhiên, để “không thấy câu thơ mà chỉ còn thấy tình người”, người viết không chỉ cần trái tim chân thành mà còn cần một tâm hồn tinh tế và khả năng biểu đạt cảm xúc một cách nghệ thuật. Nghệ thuật không phải để làm mờ cảm xúc, mà là để dẫn dắt nó một cách tinh tế và chạm tới trái tim người đọc một cách tự nhiên nhất. Đó là khi câu thơ không cần gằn giọng mà vẫn khiến ta rơi lệ, không cần lên gân mà vẫn khiến ta lặng người.
Tố Hữu đã chọn cho mình một cách thơ giản dị, không trau chuốt phô trương, nhưng luôn chứa đựng những “gan ruột” thật nhất của thời đại. Ông viết về tình yêu đôi lứa, về cha mẹ, về Bác Hồ, về những người chiến sĩ – tất cả đều chân thật đến mức khiến người đọc thấy như chính mình đang nói, đang sống, đang yêu và đang chiến đấu. Những bài thơ như “Việt Bắc”, “Từ ấy”, “Ba mươi năm đời ta có Đảng” không chỉ là những áng thơ chính trị, mà là những khúc tâm tình sâu lắng, nơi tình cảm con người vượt lên trên mọi ranh giới.
Song có thể thấy rằng câu nói của Tố Hữu là một tuyên ngôn sâu sắc và chân thành về bản chất của thơ ca. Một bài thơ hay là khi nó không làm người ta trầm trồ vì hình thức mà khiến người ta lặng im vì xúc động. Thơ càng mang nhiều gan ruột, càng thật, càng sống lâu. Và trong hành trình làm thơ – cũng là hành trình làm người – có lẽ điều quan trọng nhất vẫn là giữ được cái tâm sáng, cái tình sâu và một trái tim không ngừng biết rung động trước cuộc đời.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/