Có người ví văn chương như một tấm gương, phản chiếu hiện thực, phơi bày số phận con người. Nhưng văn chương không chỉ đơn thuần là tấm gương soi, mà còn là nhịp cầu nối giữa tâm hồn người viết và trái tim người đọc. Trong mối liên hệ vô hình nhưng sâu thẳm ấy, Aimatov từng viết: “Cái bóng của độc giả luôn luôn cúi xuống sau lưng nhà văn, ngay khi mà nhà văn ngồi trước trang giấy trắng.” Câu nói ấy không chỉ thể hiện sự hiện diện âm thầm nhưng bền bỉ của người đọc trong tâm trí người cầm bút, mà còn khẳng định một chân lý, rằng nhà văn viết ra đời sống, nhưng họ cũng viết cho con người, để được thấu hiểu, đồng cảm và rung động cùng trái tim khác. Và chính cái bóng ấy, tuy vô hình, lại là điểm tựa thiêng liêng giúp nhà văn có thể chạm đến chiều sâu của nhân loại. Hãy cùng cô Diệu Thu đi vào bài viết này.
Viết là hành trình cô đơn, nhưng không bao giờ là hành trình độc đạo. Có thể nhà văn ngồi trước trang giấy trắng một mình, nhưng trong khoảnh khắc ấy, họ không hoàn toàn đơn độc. Bởi đằng sau họ, luôn thấp thoáng cái bóng thầm lặng của độc giả, những con người mà nhà văn chưa từng gặp nhưng lại là linh hồn thứ hai trong mỗi tác phẩm. Câu nói của Aimatov, “Cái bóng của độc giả luôn luôn cúi xuống sau lưng nhà văn…” là một biểu tượng rất đỗi nhân văn và sâu sắc về mối quan hệ giữa người viết và người đọc, về trách nhiệm, đồng thời là động lực lớn lao của nhà văn khi tạo nên những con chữ.
Tại sao cái bóng của độc giả lại “cúi xuống” sau lưng nhà văn? Bởi ngay từ giây phút bắt đầu viết, nhà văn đã mang trong mình nỗi mong mỏi được chia sẻ, được lắng nghe, được đồng cảm. Văn học không viết ra để rồi ngủ yên trên trang giấy, văn học là tiếng nói vọng ra từ trái tim với hy vọng sẽ chạm đến một trái tim khác. Cái cúi mình ấy không phải là sự phục tùng, mà là sự chăm chú, đồng hành, như thể độc giả đang ghé vai sát vào vai nhà văn, đang dõi theo từng dòng mực chảy để cùng khóc, cùng cười, cùng khắc khoải.
Không có người đọc, tác phẩm chỉ là một bức thư không người nhận. Còn khi có người đọc, dù chỉ là một người, thì trang viết bỗng có hồn, câu chữ bỗng biết thở. Chính vì thế, nhà văn chân chính chưa bao giờ tách mình khỏi độc giả. Ngay cả khi viết những dòng tưởng như riêng tư nhất, họ vẫn mang theo một sự tự vấn thầm lặng, liệu người ta có hiểu được không, liệu có ai đó ngoài kia đang lặng lẽ nhìn thấy chính mình trong nhân vật ấy. Và nếu có, thì mọi nỗi đau trên trang viết sẽ không còn là vô nghĩa.
Người ta hay nói về “sứ mệnh” của nhà văn, rằng họ phải phản ánh hiện thực, phải lên tiếng cho cái đẹp, phải bảo vệ sự thật. Nhưng chính người đọc mới là nơi những sứ mệnh ấy thành hình. Tác phẩm văn học không khép lại ở dấu chấm hết, mà thực sự bắt đầu sống khi độc giả cầm nó lên và nhìn thấy bản thân mình trong đó. Khi Nam Cao viết về Chí Phèo, ông đâu chỉ nói về một người nát rượu ở làng Vũ Đại, ông đang gửi đến người đọc một câu hỏi nhức nhối, “Ai đã tước đoạt quyền làm người của một con người?” Và khi Nguyễn Minh Châu viết “Chiếc thuyền ngoài xa”, ông đang ngầm nhắc nhở ta rằng không có sự thật nào toàn vẹn nếu ta chỉ nhìn bằng mắt. Tất cả những điều ấy, nếu không có người đọc cảm thấu, liệu còn ý nghĩa?
Aimatov từng viết ra hàng trăm trang sách, nhưng chính câu nói ngắn gọn này lại khiến ta hiểu sâu sắc rằng nhà văn không sống một mình trong thế giới của mình. Họ vừa là người mở đường, vừa là kẻ lắng nghe. Họ cầm bút bằng tay mình, nhưng trái tim lại hướng về người khác. Trong quá trình sáng tạo, nhà văn phải luôn giữ lấy sự tỉnh táo của lý trí, nhưng cũng cần mở rộng lòng mình để đón lấy cái bóng dịu dàng của người đọc, cái bóng không nói thành lời, nhưng hiện diện bằng từng nhịp rung khẽ nơi sâu thẳm tâm hồn.
Và có lẽ, văn chương đẹp nhất là khi người viết và người đọc cùng soi mình trong nhau. Khi tác phẩm không chỉ là của nhà văn, mà đã trở thành của tất cả những ai từng đọc nó, mang theo nó trong lòng như một lời thì thầm, một ngọn lửa nhỏ không bao giờ tắt.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/