Mỗi nhà thơ lớn đều có một nguồn cảm hứng chủ đạo trong sáng tác của mình. Nếu Hàn Mặc Tử chọn trăng và nỗi đau, Xuân Diệu đắm chìm trong tình yêu và thời gian, Chế Lan Viên suy tưởng về lịch sử và triết lý, thì Tế Hanh chọn quê hương – một quê hương bình dị, mộc mạc nhưng chan chứa yêu thương. Ông không chỉ viết về quê hương như một miền đất cụ thể, mà quê hương trong thơ ông còn là những ký ức, những cảm xúc, những hình ảnh in sâu vào tâm hồn. Vì thế, thơ Tế Hanh luôn gợi lên trong lòng người đọc những nỗi niềm thân thương, những dư âm của một miền quê xa nhưng không bao giờ phai nhạt. Đọc thơ ông, ta không chỉ thấy cảnh vật, con người mà còn cảm nhận được cả hơi thở, cả nhịp sống của những miền quê ấy. Hãy cùng cô Diệu Thu khám phá đôi nét về nhà thơ Tế Hanh nhé!
Tế Hanh, tên thật là Trần Tế Hanh, sinh năm 1921 tại làng Đông Yên, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Ông lớn lên giữa cảnh biển trời bao la, giữa những con sóng xô bờ và những con thuyền căng buồm ra khơi. Chính môi trường ấy đã trở thành một phần trong tâm hồn thi sĩ, để rồi khi rời quê lên thành phố Huế học tập, nỗi nhớ quê hương đã hóa thành những vần thơ thiết tha. Có lẽ vì thế mà khi nhắc đến Tế Hanh, người ta nhớ ngay đến một nhà thơ của quê hương, của những miền đất bình dị nhưng thấm đẫm tình người.
Bài thơ “Quê hương”, sáng tác khi ông mới 18 tuổi, đã trở thành một trong những bài thơ hay nhất viết về tình yêu quê hương trong văn học Việt Nam. Chỉ với hai câu đầu, Tế Hanh đã khắc họa trọn vẹn không gian của một làng chài ven biển:
“Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới
Nước bao vây, cách biển nửa ngày sông.”
Với cách giới thiệu mộc mạc, chân thành, nhà thơ đã đưa người đọc đến với một không gian làng quê quen thuộc. Nhưng không chỉ dừng lại ở việc tả cảnh, từng câu thơ của ông đều mang theo hơi thở cuộc sống, nhịp điệu lao động của người dân miền biển:
“Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã
Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang.”
Hình ảnh con thuyền ra khơi không chỉ đơn thuần là một hình ảnh đẹp về nghề chài lưới mà còn biểu tượng cho tinh thần dũng cảm, kiên cường của những con người ngày ngày đối diện với sóng gió đại dương. Nhưng có lẽ, câu thơ khiến người đọc day dứt nhất lại là câu kết đầy xúc động:
“Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!”
Chỉ với một câu thơ, Tế Hanh đã đưa cả một miền ký ức ùa về. Đó không chỉ là nỗi nhớ quê, mà còn là nỗi nhớ từng hơi thở, từng thanh âm, từng nhịp sống của vùng biển yêu thương. Chính sự giản dị nhưng giàu cảm xúc ấy đã giúp “Quê hương” sống mãi trong lòng người đọc.
Trước Cách mạng tháng Tám, Tế Hanh chủ yếu viết về những hoài niệm cá nhân, về những cảnh vật bình dị của làng quê. Những bài thơ như “Nhớ con sông quê hương”, “Lời con đường quê”, “Hoa niên”… đều mang một nét buồn man mác, nhưng lại vô cùng trong trẻo và ấm áp. Ông không đơn thuần tả cảnh mà còn gửi vào đó những cảm xúc chân thành nhất của mình:
“Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi bóng những hàng tre…”
Dòng sông trong thơ ông không chỉ là một dòng nước chảy, mà còn là dòng ký ức, là chứng nhân của tuổi thơ, là nơi chở những yêu thương mà dù đi xa, ông vẫn không thể nào quên.
Nhưng từ sau năm 1945, thơ Tế Hanh bắt đầu có sự chuyển biến rõ rệt. Ông không chỉ viết về quê hương với những cảm xúc cá nhân mà còn gắn thơ với cách mạng, với lý tưởng dân tộc. Những bài thơ như “Lòng miền Nam”, “Những ngày đầu xuân”, “Bài ca sự sống” mang đậm chất sử thi, thể hiện tinh thần chiến đấu và niềm tin vào tương lai của đất nước. Ông đã không còn chỉ viết về những con sông, cánh buồm mà viết về những đổi thay lớn lao của dân tộc, về sự trăn trở trước vận mệnh nước nhà. Dù vậy, chất thơ Tế Hanh vẫn giữ nguyên sự dung dị, chân thành và giàu cảm xúc.
Sau năm 1954, đặc biệt là từ sau 1975, thơ ông có nhiều suy tư hơn về cuộc đời và con người. Ông viết nhiều về những ký ức, những thay đổi của quê hương qua thời gian, và cả những nỗi buồn man mác của một người đã đi qua bao biến cố lịch sử. Dù không còn sáng tác nhiều như trước, nhưng những vần thơ của ông vẫn giữ nguyên tình yêu với quê hương, với đất nước.
Với những đóng góp lớn lao cho văn học Việt Nam, năm 1996, Tế Hanh được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật. Đây không chỉ là sự ghi nhận cho một nhà thơ tài hoa, mà còn là sự tri ân đối với một người đã dành cả đời để viết về quê hương, về những giá trị giản dị nhưng thiêng liêng nhất.
Tế Hanh qua đời năm 2009, khép lại một chặng đường dài gắn bó với thơ ca, nhưng những gì ông để lại vẫn còn vang vọng mãi trong lòng người đọc. Thơ ông là tiếng lòng của những người xa quê, là lời thủ thỉ của những ai từng có một miền ký ức để thương nhớ. Và dù thời gian có trôi đi, những vần thơ ấy vẫn sống mãi, như những con sóng biển không ngừng vỗ về ký ức của bao thế hệ người Việt Nam.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/