VĂN HỌC – NGỌN LỬA KHÔNG TẮT TRONG NHỮNG ĐÊM DÀI CỦA NHÂN LOẠI
🐚“Trong hoàn cảnh khắc nghiệt vừa qua, không tránh khỏi có lúc chúng ta tự hỏi, văn học để làm gì, văn học cần cho ai? Văn học có cần cho người bệnh đang giành lấy từng hơi thở tàn trong bệnh viện dã chiến? Văn học có cần cho người mẹ già đẩy chiếc xe với chút tài sản bé mọn trên đường về miền Tây? Văn học có cần cho đôi vợ chồng trẻ chở con dưới mưa gió trên đỉnh đèo Hải Vân theo đoàn người trốn dịch…” – những dòng tự vấn của nhà giáo Huỳnh Như Phương không chỉ vang lên như một câu hỏi mà như một tiếng chuông thức tỉnh. Giữa cơn đại dịch, khi sinh mệnh con người mong manh như khói, văn chương dường như trở nên nhỏ bé, lặng thinh trước hiện thực khốc liệt. Nhưng chính lúc ấy, ta mới hiểu sâu sắc hơn: văn học tồn tại không để tránh né nỗi đau, mà để giúp con người đi qua nỗi đau mà vẫn giữ được lòng người.
🐚 Văn học, tự bản chất, không phải là thứ xa xỉ phẩm của tinh hoa trí thức. Nó là tiếng nói đầu tiên, cổ xưa và chân thành nhất của trái tim con người. Từ thuở bình minh nhân loại, khi con người còn chưa có chữ viết, tiếng hát, câu chuyện, truyền thuyết đã ra đời như một cách để chia sẻ nỗi sợ, nỗi buồn, niềm vui. Khi con người chưa có thuốc men, họ đã có lời ru. Khi chưa có ánh đèn điện, họ đã có những câu chuyện kể trong bóng tối. Ấy chính là hình hài đầu tiên của văn học: một ngọn lửa thắp lên trong đêm để con người không lạc mất nhau.
Trong đại dịch Covid-19 – “hoàn cảnh khắc nghiệt” mà nhà giáo Huỳnh Như Phương nhắc đến – con người đối diện với nỗi cô đơn tột cùng: không chỉ sợ chết, mà còn sợ bị lãng quên. Văn học, dù không thể cứu người như một bác sĩ, không thể dựng nhà như một người thợ, nhưng có thể cứu rỗi linh hồn, có thể nhắc chúng ta nhớ rằng giữa cơn hoảng loạn, vẫn còn có điều gọi là tình người. Từng trang nhật ký của bác sĩ nơi tuyến đầu, từng vần thơ của người lính trong khu cách ly, từng câu chuyện được viết giữa những ngày phong tỏa… tất cả đã trở thành những bằng chứng sống cho sức mạnh của văn chương.
🐚 Bởi lẽ, văn học là tiếng nói của nhân tính. Khi nhà văn cầm bút, họ không chỉ kể chuyện, mà đang khắc họa “gương mặt người” giữa bão tố. Người bệnh giành lấy từng hơi thở tàn, người mẹ già gồng gánh chiếc xe cũ, đôi vợ chồng trẻ chở con qua đèo Hải Vân – tất cả đều là nhân vật của một bản trường ca về nghị lực và lòng nhân hậu. Văn học có thể không chữa lành thể xác, nhưng giúp con người không đánh mất linh hồn mình trong khổ đau.
Ta từng hỏi: văn học có cần cho người bệnh, người nghèo, người đang đói không? Câu trả lời là có, và là rất cần. Vì khi cái đói, cái khổ đến tận cùng, con người vẫn cần một niềm tin để sống, một ngọn lửa để bấu víu. Văn học chính là nguồn nuôi dưỡng tinh thần, giúp con người vượt lên sự tồn tại sinh học để trở lại với phẩm giá con người. Bởi khác với động vật, con người không chỉ sống để thở, mà sống để hiểu, để yêu, để mơ và để tin.
🐚 Nhà văn M. Gorki từng nói: “Văn học là nhân học.” Văn học chính là khoa học về con người, về trái tim, về những điều tưởng như nhỏ bé mà lại vĩ đại. Trong “Nhật ký trong tù”, Hồ Chí Minh đã viết: “Thân thể ở trong lao, / Tinh thần ở ngoài lao.” Chính tinh thần ấy, chính ngọn lửa của văn chương ấy, đã giúp con người không khuất phục trước bóng tối. Văn học không chỉ giúp ta thấy cái đẹp, mà còn giúp ta tin vào cái đẹp ngay cả trong tuyệt vọng.
🐚 Đọc “Những đứa con trong gia đình” của Nguyễn Thi, ta thấy trong bom đạn vẫn sáng ngời tình yêu quê hương và sợi dây huyết thống thiêng liêng. Đọc “Vợ nhặt” của Kim Lân, ta thấy trong đói khát vẫn le lói niềm tin vào sự sống. Và giữa những ngày dịch giã, ta lại thấy những trang viết đời thường – nhật ký, thơ, tản văn – như một hình thức văn học đương đại, nơi con người đối thoại với khổ đau bằng ngôn ngữ của thương yêu.
🐚 Nếu văn học từng là “tiếng nói của lương tri” trong chiến tranh, thì trong đại dịch, nó trở thành liều thuốc của lòng người. Không phải ngẫu nhiên mà giữa những ngày giãn cách, người ta tìm đến sách, đến thơ, đến văn. Bởi khi thế giới ngoài kia im ắng, văn chương lại vang lên như nhịp tim của nhân loại, nhắc chúng ta rằng: vẫn còn một nơi để ta được an trú, để ta được khóc, được hiểu, được thương.
🐚 Văn học cần cho người bệnh, vì nó làm dịu nỗi sợ bằng hi vọng. Văn học cần cho người mẹ nghèo, vì nó nhắc bà rằng nỗi khổ của mình không vô nghĩa. Văn học cần cho đôi vợ chồng trẻ giữa đèo gió, vì nó khiến họ tin rằng con người không bao giờ đơn độc. Chính lúc con người tưởng chừng chỉ cần cơm và thuốc, thì lại cần hơn bao giờ hết một niềm an ủi tinh thần, một bàn tay vô hình chạm đến trái tim. Đó là chức năng sâu xa nhất của văn chương – chức năng nhân đạo hóa con người.
🐚 Vì thế, khi Huỳnh Như Phương đặt câu hỏi “Văn học để làm gì?”, ông không hoài nghi, mà muốn thức tỉnh. Văn học không phải để tô hồng hiện thực, cũng không phải để thoát li khỏi nó. Văn học để soi chiếu hiện thực bằng ánh sáng của con người, để nhắc ta nhớ rằng ngay cả trong thời khắc tăm tối nhất, lòng nhân vẫn chưa bao giờ tắt. Bởi thế giới này sẽ không được cứu rỗi bởi súng đạn hay quyền lực, mà bởi tình yêu, lòng trắc ẩn, và cái đẹp mà văn chương nuôi dưỡng.
🐚 Như thế, ý nghĩa của văn học không nằm ở chỗ nó giúp ta thoát khỏi khổ đau, mà là nó giúp ta bước qua khổ đau với đôi mắt mở và trái tim còn đập. Một dân tộc có thể thiếu của cải, nhưng không thể thiếu văn hóa, không thể thiếu tiếng nói của tâm hồn. Bởi nếu một ngày con người thôi biết rung động, thôi biết sẻ chia, thôi biết cảm thương, thì khi ấy, chúng ta đã đánh mất chính mình.
🐚 Văn học, tựa như một ngọn nến nhỏ, có thể không đẩy lùi được bóng tối, nhưng giúp con người nhìn thấy nhau trong bóng tối ấy. Nó không thay đổi thế giới, nhưng thay đổi con người, mà chính con người mới là gốc rễ của mọi đổi thay.
🐚 “Văn học không làm thế giới bớt khổ đau, nhưng khiến con người biết yêu thương hơn trong khổ đau ấy.”
Và đó chính là lý do vì sao, dù đã đi qua chiến tranh, nghèo đói, dịch bệnh hay thảm họa, con người vẫn tiếp tục viết, tiếp tục đọc, tiếp tục tin vào sức mạnh của những con chữ. Bởi khi hơi thở của sự sống mong manh, văn học chính là hơi thở của tâm hồn, nuôi dưỡng niềm tin rằng trong đêm tối vẫn có ánh sáng, trong tuyệt vọng vẫn có tình người, và trong cõi nhân sinh hữu hạn này – ta vẫn có nhau.
———————————-
Học Văn Bằng Công Thức Cùng Cô Diệu Thu – Học chuẩn, thi chuẩn
Hotline: 0833.873.089
Địa chỉ: Ngõ 123, Thuỵ Phương, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Website: https://letrandieuthu.com
#hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu #nhavan #vanhoc