Có những cuốn sách chỉ cần đọc một lần đã đủ để ám ảnh suốt đời. Có những câu văn, dù đơn giản nhưng lại khiến ta phải dừng lại, ngẫm nghĩ thật lâu. Và có những tác phẩm, dù viết về câu chuyện của một người xa lạ, nhưng khi khép lại trang cuối cùng, ta lại thấy chính mình ở trong đó. Văn học có sức mạnh ấy, không chỉ vì nó là nghệ thuật của ngôn từ, mà quan trọng hơn, vì nó là nghệ thuật của tư duy. Một tác phẩm văn học hay không chỉ chinh phục người đọc bằng vẻ đẹp của câu chữ mà còn bằng những suy tư sâu sắc về con người và cuộc đời. Ngôn từ chỉ là bề nổi, là chiếc thuyền đưa tư tưởng nhà văn đến với độc giả. Văn chương chỉ thực sự có giá trị khi đằng sau những con chữ là một thế giới tư tưởng rộng lớn, là những trăn trở, những góc nhìn, những câu hỏi khiến con người phải suy ngẫm. Nhận định “Văn học không chỉ là nghệ thuật ngôn từ mà còn là nghệ thuật tư duy” vì thế không chỉ đúng, mà còn là một chân lý của sáng tạo nghệ thuật, bởi nếu thiếu đi tư duy, văn học sẽ chỉ là những trang giấy đẹp nhưng vô hồn. Hãy cùng cô Diệu Thu làm sáng tỏ điều này.
Thử tưởng tượng một bài thơ trau chuốt đến mức hoàn mỹ nhưng không chứa đựng ý nghĩa gì sâu sắc – liệu nó có thể khiến người đọc nhớ lâu? Một câu chuyện kể bằng những từ ngữ hoa mỹ nhưng không đặt ra bất kỳ vấn đề nào để người đọc suy nghĩ – liệu nó có thể chạm đến tâm hồn ai? Ngôn từ có thể tạo nên một bức tranh rực rỡ, nhưng chính tư duy mới là thứ thổi hồn vào bức tranh ấy, khiến nó trở thành một tác phẩm thực sự. Nguyễn Du đâu chỉ viết “Truyện Kiều” để kể về số phận truân chuyên của nàng Kiều, mà qua đó, ông muốn nói về nỗi đau của con người trước những bất công, về cái vòng xoáy nghiệt ngã của chữ “tài” và chữ “mệnh”. Cùng là một câu chuyện tình yêu, nhưng nếu không có tư tưởng của Victor Hugo, “Những người khốn khổ” sẽ chỉ là một câu chuyện yêu đương đơn thuần, chứ không phải một bản hùng ca về lòng trắc ẩn, về số phận con người trong xã hội Pháp thế kỷ XIX. Chính tư duy đã làm nên chiều sâu của tác phẩm, biến một câu chuyện cụ thể trở thành một vấn đề mang tính nhân loại, để dù bao nhiêu thế kỷ trôi qua, người ta vẫn thấy mình trong đó, vẫn khóc, vẫn đau, vẫn trăn trở như những con người của thời đại ấy.
Bản thân mỗi nhà văn, trước khi là một người viết giỏi, cần phải là một người suy nghĩ giỏi. Nếu chỉ biết viết mà không có tư duy, nhà văn sẽ chỉ là một người kể chuyện đơn thuần, chứ không thể trở thành một người dẫn đường cho tư tưởng. Nam Cao không chỉ viết về làng quê Việt Nam, ông viết về bi kịch của con người khi bị đẩy đến tận cùng của đói nghèo và tha hóa. Khi để Chí Phèo cất tiếng chửi trong cơn say, Nam Cao đâu chỉ đang tả một gã say rượu? Đó chính là tiếng gào thét của một con người bị xã hội vùi dập đến mức mất cả quyền làm người. Nếu không có tư duy, không có cái nhìn sâu sắc về hiện thực, liệu Nam Cao có thể viết nên những trang văn đau đáu đến vậy?
Văn chương thực sự chính là sự hòa quyện giữa cái đẹp của ngôn từ và chiều sâu của tư duy. Một tác phẩm có thể được viết bằng những câu chữ giản dị, không cần hoa mỹ, nhưng nếu nó mang theo một tư tưởng lớn, nó vẫn có thể khiến người đọc nhớ mãi. Nhưng một tác phẩm dù có câu chữ đẹp đến đâu mà rỗng tuếch về nội dung, thì cũng giống như một bức tranh chỉ có màu sắc mà không có hồn. Văn học không chỉ để đọc, mà còn để suy nghĩ. Một câu thơ hay không chỉ là một câu thơ có vần điệu tròn trịa, mà là một câu thơ khiến người ta phải trăn trở. Một truyện ngắn hay không chỉ là một câu chuyện hấp dẫn, mà là một câu chuyện khiến người ta phải day dứt. Và một tác phẩm lớn không chỉ là tác phẩm khiến người ta thích thú trong khoảnh khắc, mà là tác phẩm khiến người ta nhớ về nó suốt đời.
Song có thể thấy rằng, văn chương muốn tồn tại lâu dài trong tâm trí con người, không thể chỉ dựa vào ngôn từ. Ngôn từ có thể làm người ta rung động, nhưng tư duy mới là thứ khiến người ta ghi nhớ. Ngôn từ có thể khiến người ta thán phục, nhưng tư duy mới là thứ khiến người ta đồng cảm. Một câu chuyện có thể bị lãng quên, nhưng một tư tưởng vĩ đại thì không. Văn chương, suy cho cùng, chính là sự kết tinh của cái đẹp trong ngôn ngữ và cái sâu trong tư duy. Và chính vì thế, nó không chỉ là một nghệ thuật của chữ nghĩa, mà còn là một nghệ thuật của trí tuệ, của triết lý, của những suy nghĩ khiến con người mãi mãi không thôi trăn trở.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/