Từ ngàn xưa, văn hóa đã là mạch nguồn âm thầm mà mãnh liệt nuôi dưỡng mọi biểu hiện tinh thần của dân tộc Việt. Như bóng hình tre làng in xuống mặt nước, văn học Việt Nam in đậm dấu ấn văn hóa Việt vừa dung dị, gần gũi, vừa thẳm sâu, bền bỉ. Nếu văn học là tấm gương soi tâm hồn dân tộc, thì văn hóa chính là ánh sáng và đường nét để gương ấy có hình, có sắc. Mỗi áng văn, câu thơ, từ ca dao tục ngữ đến những trang văn hiện đại, đều là nơi văn hóa dân tộc tìm cách tồn tại, lan tỏa và tự đổi mới để trường tồn. Trong bài viết này hãy cùng cô Diệu Thu hiểu qua đôi chút về nét văn hóa – niềm tự hào của dân tộc biểu hiện trong nền văn học Việt Nam nhé!
Văn hóa dân tộc trong văn học Việt Nam không chỉ là những họa tiết trang trí bên ngoài mà là kết tinh của lịch sử, phong tục, tín ngưỡng, lối sống, tâm hồn… được thẩm thấu qua từng con chữ. Đó là cái nền vô hình nhưng vững chãi, để văn học Việt Nam vừa mang nét riêng biệt của mình, vừa có khả năng giao hòa với thế giới.
Trước hết, văn học chính là nơi lưu giữ ký ức văn hóa. Từ ca dao, dân ca, truyền thuyết, cổ tích… văn hóa làng xã, tinh thần cộng đồng, đạo lý “uống nước nhớ nguồn” đã được gửi gắm, chưng cất và truyền từ đời này sang đời khác. Những câu hò, điệu ví, tiếng ru “Gió mùa thu mẹ ru con ngủ…” không chỉ là lời ca mà là sợi dây gắn kết con người với cội nguồn, khiến mỗi người dù đi xa vẫn mang trong mình một miền ký ức chung.
Không chỉ lưu giữ, văn học còn phản chiếu và tái hiện đời sống văn hóa dân tộc trong mọi biến thiên của lịch sử. Từ hình ảnh trầu cau trong “Truyện Kiều”, đến không gian đình làng trong “Làng” của Kim Lân, hay phong vị ẩm thực, phong cảnh, lối ứng xử trong các tác phẩm Nam Cao, Ngô Tất Tố…, văn học giúp ta nhận ra một Việt Nam vừa cụ thể, vừa giàu bản sắc. Mỗi tác phẩm là một “tấm thổ cẩm” đan xen giữa hiện thực và giá trị văn hóa, làm nên sắc diện riêng không thể trộn lẫn.
Quan trọng hơn, văn hóa dân tộc trong văn học Việt Nam không chỉ dừng ở việc giữ gìn quá khứ mà còn là sự sáng tạo và tiếp biến. Qua những trang viết của Nguyễn Huy Thiệp, Nguyễn Ngọc Tư, Hồ Anh Thái…, ta thấy văn hóa Việt được “dịch” sang ngôn ngữ mới, bối cảnh mới, để không chỉ người Việt mà cả bạn bè quốc tế có thể chạm tới. Chính khả năng tiếp biến này làm văn hóa dân tộc vừa bền gốc, vừa tươi mới, chống lại sự lãng quên trong một thế giới biến đổi nhanh chóng.
Có thể nói, văn học và văn hóa dân tộc tồn tại trong mối quan hệ cộng sinh: văn hóa là chất liệu và linh hồn của văn học; còn văn học là phương tiện để văn hóa được lưu truyền, bảo tồn và lan tỏa. Mất đi mạch nguồn văn hóa, văn học sẽ trở nên vô hồn, xa lạ; còn văn hóa nếu thiếu văn học sẽ mất đi một kênh truyền tải tinh tế và bền lâu nhất.
Trong bối cảnh hội nhập, khi những giá trị ngoại lai tràn vào mạnh mẽ, vai trò của văn học trong việc gìn giữ văn hóa dân tộc càng trở nên thiết yếu. Đọc và sáng tác văn học không chỉ là hoạt động thẩm mỹ mà còn là hành vi văn hóa, là cách mỗi người góp phần giữ cho “ngọn lửa” Việt không tắt. Bởi, chỉ khi văn hóa dân tộc còn chảy trong văn học, ta mới có thể tự tin bước ra thế giới mà không đánh mất chính mình.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/