Giữa bộn bề những ồn ào của đời sống hiện đại, thơ Xuân Quỳnh như một khoảng lặng dịu dàng đưa ta trở về với làng quê yên bình, nơi tình cảm gia đình và nhịp sống nông thôn hiện lên đầy ấm áp. Bài thơ “Trưa hè” không chỉ là một bức tranh đồng quê quen thuộc mà còn là một khúc ru nhẹ nhàng, đưa người đọc lặng lẽ bước vào thế giới tuổi thơ, nơi tình bà cháu, mẹ con đan xen cùng tiếng võng trưa, tiếng gió hiu hiu và bóng dáng con cò bay lả bay la…, chính trong sự giản dị ấy, hồn thơ Xuân Quỳnh trở nên sâu lắng và thấm đượm tình người. Hãy cùng cô Diệu Thu phân tích bài thơ này.
Bài thơ mở đầu bằng câu ca dao thân thuộc,
“Con cò bay lả bay la…”
Bà ru cháu buổi trưa
Nhỏ dần trong tiếng võng…
Tiếng ru quen thuộc ấy không chỉ là một chi tiết gợi nhớ, mà còn mở ra cả một không gian tâm hồn, nơi tình cảm gia đình được nuôi dưỡng từ lời ru của bà, của mẹ. Hình ảnh con cò gắn liền với ca dao cổ truyền, là biểu tượng của người phụ nữ tảo tần, cần mẫn, gợi nên cảm giác yên bình, thân thương. “Tiếng võng nhỏ dần” không chỉ là âm thanh, mà còn là một hình ảnh đậm chất thơ, nhịp võng đưa ru em bé, đưa cả hồn quê vào giấc ngủ hiền.
Cảnh vật buổi trưa hè được nhà thơ miêu tả bằng những chi tiết nhẹ nhàng và tinh tế,
“Dòng sông trôi phẳng lặng
Ngọn gió thổi hiu hiu
Nắng xanh vườn chuối tiêu
Thoảng mùi hương hoa lý”
Không gian ấy mang đậm chất trữ tình, dòng sông không gợn sóng, gió thổi nhẹ, nắng không gay gắt mà lại “xanh”, một cách miêu tả rất riêng, gợi sự mát mẻ, trong trẻo. Hương hoa lý thoang thoảng khiến người đọc như chạm được cả khứu giác, thấy được sự thanh khiết và yên ả của buổi trưa hè quê. Với bút pháp miêu tả tinh tế, Xuân Quỳnh đã khiến người đọc không chỉ hình dung ra cảnh vật mà còn cảm nhận được nhịp sống, hơi thở của một vùng quê thanh bình.
Không chỉ có thiên nhiên, đời sống con người cũng hiện lên trong từng câu chữ. Hình ảnh người mẹ được nhắc tới đầy yêu thương,
“Ngủ đi, ngủ đi bé
Mẹ cấy hợp tác về
Bắt con cá rô trê
Mang về cho cái ngủ”
Chỉ vài dòng thơ ngắn mà đã gợi lên hình ảnh người mẹ tảo tần, lam lũ. Mẹ đi làm hợp tác về vẫn không quên bắt cá đem về cho con. Tình yêu thương không được nói trực tiếp nhưng lại lan tỏa qua từng hành động, cử chỉ giản dị. Từ “cho cái ngủ” khiến người đọc không khỏi mỉm cười, đó là ngôn ngữ dân gian, gần gũi và đầy trìu mến, biểu hiện sự quan tâm từ những điều nhỏ bé nhất.
Tiếp theo là bức tranh sinh hoạt trưa hè với nhịp sống chậm rãi, yên bình,
“Con Vện nằm trước cửa
Chân kê mõm lim dim
Xoải cánh phơi bên thềm
Con gà mơ cũng ngủ”
Từ con chó đến con gà, mọi vật đều bước vào giấc ngủ yên lành. Không khí lao động cũng tạm dừng lại,
“Chưa đến mùa gặt lúa
Máy tuốt vẫn nằm yên
Sổ chấm công gấp nguyên
Đợi bố về tính điểm”
Những chi tiết tưởng chừng vụn vặt như “máy tuốt”, “sổ chấm công”, “tính điểm” phản ánh đời sống hợp tác xã một cách chân thực mà không khô khan. Chúng được đưa vào thơ bằng cái nhìn trìu mến, dịu dàng. Không khí lao động tạm nghỉ ngơi, mọi người cùng chìm vào giấc ngủ trưa, yên ả và đậm chất quê.
Khổ thơ cuối là cao trào của cảm xúc, khi tất cả đều chìm vào giấc ngủ,
“Võng thưa dần cọt kẹt
Bà cũng thiu thiu rồi
Bé say trong giấc dài…
Cả nhà đều ngủ hết
Chỉ con cò còn thức
Bay lả trong giấc mơ”
Hình ảnh cuối, “Chỉ con cò còn thức, Bay lả trong giấc mơ”, là chi tiết vừa thực vừa mộng. Con cò, biểu tượng từ đầu bài thơ, nay vẫn bay, vẫn hiện diện trong giấc ngủ đứa trẻ. Đó là sự tiếp nối của lời ru, là tình yêu thương không ngừng nghỉ. Dù mọi người đã ngủ, “con cò”, hình ảnh của tình thương, của truyền thống dân gian, vẫn còn đó, lặng lẽ chở che và giữ gìn bình yên cho cả mái nhà.
Bằng chất thơ nhẹ nhàng, giản dị và gần gũi, Xuân Quỳnh đã vẽ nên một bức tranh quê trưa hè đong đầy cảm xúc. Ở đó không chỉ có thiên nhiên dịu êm, đời sống yên bình, mà còn thấm đượm tình bà cháu, mẹ con, những tình cảm gia đình thiêng liêng và đẹp đẽ. “Trưa hè” không chỉ là một khoảnh khắc đời sống, mà còn là biểu tượng của sự an yên, của ký ức tuổi thơ, của những giá trị truyền thống luôn sống mãi trong lòng mỗi người con đất Việt.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/