🍂 NỖI BUỒN QUÊ NGHÈO VÀ KHOẢNG CÁCH TÌNH THÂN TRONG ĐOẠN TRÍCH “TRỞ VỀ” CỦA THẠCH LAM
( Lược đoạn đầu: Tâm cùng vợ về nghỉ mát ở quê và tiện dịp thăm nhà sau nhiều năm. Khi gặp mẹ, chàng nhận thấy bà đã già đi nhiều nhưng vẫn sống trong sự đơn giản như trước. Tâm cảm thấy xa lạ với quê hương và không còn tha thiết với kỷ niệm cũ. Dù mẹ và cô Trinh – người bạn thời nhỏ, thể hiện sự quan tâm, chàng chỉ cảm thấy hờ hững. Cuộc trò chuyện giữa mẹ và con ngày càng nhạt nhẽo, anh quyết định rời đi.)
Nghĩ đến vợ đợi, Tâm vội vàng đứng dậy. Bà cụ nhìn theo khẩn khoản:
– Cậu hãy ở đây ăn cơm đã. Đến chiều hãy ra.
– Thôi, bà để tôi về. Độ này bận công việc lắm. Tâm lại an ủi:
– Nhưng thế nào có dịp tôi cũng về.
Rồi Tâm mở ví lấy ra bốn tấm giấy bạc 5 đồng đưa cho mẹ. Tâm hơi kiêu ngạo, trước mặt cô Trinh, chàng nói:
– Đúng hai chục, bà cầm lấy mà tiêu, có thiếu tôi lại gửi về cho. Bà cụ run run đỡ lấy gói bạc, rơm rớm nước mắt.
Tâm làm như không thấy gì, vội vàng bước ra:
– Thôi, bà ở lại. Chào cô Trinh nhé. Bảo tôi có nhời hỏi thăm tất cả họ hàng. Ra đến ngoài Tâm nhẹ hẳn mình. Chàng tự cho đã làm xong bổn phận.
(….)
Bỗng nhiên, Tâm giật lùi lại: Một bà cụ già khom lưng dựa bên một cô con gái, đi ra phía ga. Tâm nhận ra bà mẹ. Có lẽ bà cụ muốn được trông thấy con một lần nữa. Chắc bà tưởng Tâm đi xe hỏa. Chàng lộ vẻ khó chịu. Bà cụ còn ra đây làm gì? Tâm sợ lúc bà cụ lại khóc lóc, để cố giữ chàng lại. Hay nắm lấy áo chàng mà kể lể giữa chốn đông người. Chàng tưởng nghe thấy những câu bình phẩm to nhỏ, và trông thấy những cái mỉm cười chế riễu của mọi người. Vợ chàng sẽ nói thế nào?
– Thôi, chúng ta về ngay đi.
Tâm nói như người sốt ruột, giật cánh tay vợ rảo bước mau.
Đợi bà cụ đi khuất đầu phố, Tâm và vợ trở lại nhà hàng trả tiền, rồi đánh xe ra ngoài.
Máy chạy đều, cái xe êm ru bắt đầu lướt trên đất.
Khi đến chỗ quặt quá ga, bỗng nhiên Tâm thoáng thấy đứng bên cạnh đường, một bà cụ già khom lưng dựa vào một cô con gái. Chiếc xe chạy bắn vọt bùn lên quần áo hai người. Trong một giây, Tâm thấy cặp mắt đen láy của cô gái quê mở to ngạc nhiên nhìn mình.
Tâm không ngoảnh lại, chàng nghĩ đến bà mẹ, đến cô Trinh vẫn chơi đùa với chàng thuở nhỏ. Song những hình ảnh ấy như xa xăm lắm, và Tâm vẫn thấy dửng dưng không bận tâm trí. Giữa những kỷ niệm ấy với Tâm, như có một cái bờ ngăn cản: xe ô tô, vợ chàng, cái đời sang trọng, sung sướng của chàng hiện giờ.
Phong cảnh đồng ruộng hai bên đường vùn vụt trốn lại sau như càng làm xa cách chàng với cảnh thôn quê cũ.
(Trích “Trở về” – Trong tập truyện Gió lạnh đầu mùa của Thạch Lam)
🍂 Văn học không chỉ phản ánh hiện thực đời sống mà còn là tấm gương soi vào những rung động thầm kín trong tâm hồn con người. Nếu Nam Cao thường khắc họa những bi kịch gay gắt của kiếp sống nghèo khổ, thì Thạch Lam lại chọn cho mình con đường nhẹ nhàng hơn: không tạo dựng cao trào kịch tính, mà tập trung khơi gợi những xao động tinh vi, những niềm vui nỗi buồn tưởng chừng nhỏ bé. Đọc văn Thạch Lam, ta không thấy sự phô trương, mà chỉ bắt gặp một dòng chảy nhẹ nhàng của cảm xúc, đủ lay động trái tim người đọc. Trong dòng văn xuôi lãng mạn 1930 – 1945, ông nổi bật như một cây bút trữ tình sâu lắng, giàu tinh thần nhân đạo. Truyện ngắn “Trở về” trong tập Gió lạnh đầu mùa là một tác phẩm tiêu biểu, phơi bày sự rạn nứt tình thân trong xã hội thực dụng, đồng thời gợi ra những xót xa âm thầm về tình mẫu tử và cội nguồn quê hương.
🍂 Thạch Lam (1910 – 1942) là thành viên của Tự lực văn đoàn, song ông có một hướng đi riêng: thiên về sự giản dị, hướng nội và đượm chất nhân đạo. Tập truyện Gió lạnh đầu mùa (1937) là tác phẩm tiêu biểu, tập hợp nhiều truyện ngắn giàu chất trữ tình và ý vị nhân văn. Đoạn trích “Trở về” kể về lần Tâm đưa vợ về quê nghỉ mát, tiện thăm nhà sau nhiều năm xa cách. Ở đó, cuộc hội ngộ tưởng chừng ấm áp lại hóa thành bi kịch lặng lẽ: người mẹ già khắc khoải mong con, nhưng chỉ nhận được sự hờ hững, lạnh lùng; còn Tâm thì ra đi, để lại sau lưng một khoảng cách không thể san lấp giữa “đời sang trọng” và mái quê nghèo.
🍂 Trở lại làng quê, Tâm không còn là chàng trai gắn bó với tuổi thơ đầy kỉ niệm. Ở anh, tình cảm đã phai nhạt, thay thế bởi sự vội vã và hờ hững. Khi mẹ khẩn khoản mời ở lại ăn cơm, Tâm chỉ đáp qua loa và tìm cách rời đi nhanh chóng. Sự quan tâm được biểu lộ duy nhất bằng vài tờ giấy bạc “hai chục đồng” – một thứ an ủi vật chất nhưng vô hồn, lại mang màu sắc khoe khoang “trước mặt cô Trinh”. Hành động ấy phơi bày sự biến đổi tâm lí: Tâm quan niệm chữ hiếu là “trách nhiệm chu cấp”, còn tình thương ruột rà thì trở nên gánh nặng.
🍂 Trái với sự lạnh lùng của Tâm, bà cụ hiện lên với dáng vẻ yếu ớt nhưng chan chứa tình thương. Bà “run run đỡ lấy gói bạc, rơm rớm nước mắt” – giọt nước mắt ấy không chỉ là niềm tủi thân mà còn là sự bất lực trước khoảng cách ngày càng rộng giữa mẹ và con. Cảnh bà cụ gắng gượng theo con ra ga, chỉ mong nhìn thấy thêm một lần, khiến người đọc xót xa. Sự hy sinh lặng lẽ, không lời oán trách, làm nổi bật tấm lòng của người mẹ quê nghèo – hiện thân cho gốc rễ cội nguồn.
🍂 Khoảnh khắc Tâm bắt gặp mẹ cùng cô Trinh bên đường là điểm nhấn đầy bi kịch. Ô tô sang trọng lướt qua, bùn đất bắn lên người họ, một chi tiết mang ý nghĩa biểu tượng: khoảng cách giữa “đời sang trọng” của Tâm và “cuộc sống quê nghèo” của mẹ con cô Trinh không thể san lấp. Cặp mắt “đen láy” ngạc nhiên của cô gái quê là lời nhắc nhở vô hình về sự bạc bẽo của Tâm. Thế nhưng, tất cả chỉ để lại trong anh chút bối rối thoáng qua rồi dửng dưng. Tâm đã tự dựng “một cái bờ ngăn cản” ngăn mình khỏi kỷ niệm tuổi thơ, khỏi tiếng gọi máu mủ quê hương.
🍂 Thạch Lam không dùng những xung đột ồn ào, mà bằng giọng văn nhẹ nhàng, thủ thỉ, đã khắc họa một bi kịch tinh thần âm thầm. Hình ảnh, chi tiết được lựa chọn giản dị mà giàu sức gợi: “gói bạc run run”, “giọt nước mắt rơm rớm”, “chiếc xe êm ru lướt qua bắn bùn”… Tất cả làm nổi bật đối lập giữa sự chân tình của quê nghèo và sự lạnh lùng của người con xa. Qua đó, tác giả không chỉ phơi bày sự phai nhạt tình thân trong xã hội đô thị hóa mà còn gửi gắm lời nhắc nhở thiết tha: đừng để giàu sang, tiện nghi che lấp tình mẫu tử thiêng liêng. Đọc “Trở về”, ta liên tưởng đến “Hai đứa trẻ” – nơi Thạch Lam cũng viết về một miền quê nghèo, nơi có những phận người nhỏ bé khao khát tình thương và ánh sáng. Dù viết về mẹ già hay hai chị em Liên và An, Thạch Lam vẫn hướng ngòi bút vào khát vọng tinh thần, vào những giá trị nhân bản giản dị mà thiêng liêng.
🍂 Liên hệ đến đời sống hôm nay, ta thấy thông điệp của Thạch Lam vẫn vẹn nguyên tính thời sự. Trong guồng quay hiện đại, con người dễ bị cuốn vào công việc, tiền bạc, tiện nghi mà vô tình quên đi cha mẹ già nơi quê nhà. Nhiều người chỉ nhớ đến chữ hiếu khi biếu tiền, mua quà, mà quên rằng điều cha mẹ cần nhất là sự hiện diện, là phút giây sẻ chia. “Trở về” nhắc nhở mỗi chúng ta hãy sống chậm lại, trân trọng gốc rễ yêu thương, bởi tình thân chính là điểm tựa thiêng liêng không gì thay thế được.
🍂 “Trở về” khép lại bằng hình ảnh chiếc ô tô lao đi, bỏ lại phía sau là người mẹ già và cô gái quê đầy tủi thân. Không có cái kết kịch tính, nhưng dư âm xót xa thấm sâu trong lòng người đọc. Đó là nghệ thuật đặc sắc của Thạch Lam: đánh thức lương tri qua những chi tiết giản dị, khẽ khàng. Đọc tác phẩm, ta chợt giật mình soi chiếu bản thân: trong guồng quay bận rộn hôm nay, liệu ta có đang dần xa cách mái ấm, quên đi tình thân – nơi cội nguồn yêu thương nuôi dưỡng ta từ thuở ban đầu?
———————————-
Học Văn Bằng Công Thức Cùng Cô Diệu Thu – Học chuẩn, thi chuẩn
Hotline: 0833.873.089
Địa chỉ: Ngõ 123, Thuỵ Phương, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Website: https://letrandieuthu.com
#hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu