Có những khoảnh khắc trong lịch sử mà con người chợt nhận ra mình đang sống trong thời khắc rực rỡ nhất của dân tộc. Đó là khi Tổ quốc vươn mình từ trong máu lửa, khi nhân dân đứng lên làm chủ vận mệnh, khi bầu trời tự do rạng rỡ trên từng mái nhà, từng cánh đồng, từng con phố. “Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng?” không chỉ là một câu hỏi, mà còn là tiếng reo vui, là sự vỡ òa của niềm hạnh phúc, là lời khẳng định về một thời đại huy hoàng chưa từng có. Chế Lan Viên, bằng một giọng thơ dạt dào cảm xúc và đầy trí tuệ, đã khắc họa vẻ đẹp của đất nước qua dòng chảy lịch sử, để rồi tôn vinh thời đại Hồ Chí Minh như một đỉnh cao chói lọi. Bài thơ không chỉ là khúc tráng ca của niềm tự hào, mà còn là lời nhắc nhở mỗi chúng ta về giá trị của Tổ quốc, về trách nhiệm tiếp nối những gì cha ông đã gây dựng. Đọc bài thơ, ta không chỉ thấy vẻ đẹp của một đất nước đang vươn lên, mà còn cảm nhận được hơi thở của lịch sử, của những con người đã làm nên thời đại. Hãy cùng cô Diệu Thu phân tích bài thơ này.
Có lẽ chưa bao giờ trong thi ca Việt Nam, niềm tự hào về dân tộc lại được khẳng định một cách mạnh mẽ đến thế. Chế Lan Viên không mở đầu bài thơ bằng những suy tư vụn vặt mà ông bắt đầu bằng cả một dòng chảy lịch sử:
“Hỡi sông Hồng tiếng hát bốn nghìn năm
Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng?
– Chưa đâu! Và ngay cả trong những ngày đẹp nhất
Khi Nguyễn Trãi làm thơ và đánh giặc
Nguyễn Du viết Kiều, đất nước hóa thành văn
Khi Nguyễn Huệ cưỡi voi vào cửa Bắc
Hưng Đạo diệt quân Nguyên trên sóng Bạch Đằng…”
Những dòng thơ như một thước phim tua ngược, đưa ta trở về quá khứ huy hoàng của dân tộc. Đó là thời Nguyễn Trãi với văn chương và gươm giáo, Nguyễn Du viết Kiều làm rạng danh nền văn học, Nguyễn Huệ với trận đánh thần tốc, Trần Hưng Đạo với chiến thắng Bạch Đằng lưu danh muôn thuở. Những cái tên ấy không chỉ là nhân chứng của lịch sử, mà còn là biểu tượng của khí phách Việt Nam. Vậy mà Chế Lan Viên lại khẳng định: “Chưa đâu!” – chưa khi nào đất nước đẹp như lúc này. Phải chăng đó là một cách nói quá? Hay đó chính là sự thật của một trái tim rung động trước sự đổi thay của quê hương?
Chưa bao giờ đất nước đẹp như lúc này, vì chưa khi nào nhân dân thực sự làm chủ vận mệnh. Nếu ngày xưa, vẻ đẹp của dân tộc được khắc họa qua chiến công của những bậc vĩ nhân thì hôm nay, vẻ đẹp ấy nằm trong chính cuộc sống đời thường. Chế Lan Viên đã nhìn thấy những điều giản dị nhưng kỳ diệu trong từng khoảnh khắc:
“Trái cây rơi vào áo người ngắm quả
Đường nhân loại đi qua bóng lá xanh rờn
Mặt trời đến mỗi ngày như khách lạ
Gặp mỗi mặt người đều muốn ghé môi hôn…”
Chỉ những ai thực sự yêu tha thiết cuộc đời mới có thể viết nên những câu thơ như thế! Trái cây chín rụng, bóng lá xanh che mát con đường, mặt trời mỗi ngày đều đến như một người bạn ghé thăm – tất cả những điều tưởng như bình dị ấy lại mang một ý nghĩa lớn lao: đó là biểu tượng của hòa bình, của sự hồi sinh, của cuộc sống ngọt ngào sau bao năm tháng chiến tranh và áp bức. Nếu trong thơ ca trung đại, thiên nhiên chỉ làm nền cho con người thì trong thơ Chế Lan Viên, thiên nhiên hòa vào nhịp đập của dân tộc, cùng hân hoan trong ngày vui của đất nước.
Thế nhưng, để có được ngày hôm nay, dân tộc đã trải qua biết bao năm tháng lầm than. Bài thơ không chỉ có ánh sáng của hiện tại mà còn có bóng tối của quá khứ – một quá khứ đầy đau thương:
“Cha ông xưa từng đấm nát tay trước cửa cuộc đời
Cửa vẫn đóng và Đời im ỉm khóa
‘Những pho tượng chùa Tây Phương’ không biết cách trả lời
Cả dân tộc đói nghèo trong rơm rạ…
Văn chiêu hồn từng thấm giọt mưa rơi!”
Những hình ảnh ấy vừa gợi lên nỗi đau, vừa khắc họa sự bế tắc, tuyệt vọng của cả một thời đại. Đấm nát tay trước cửa cuộc đời mà cánh cửa vẫn đóng – đó là hình ảnh ẩn dụ cho những kiếp người nhỏ bé trong xã hội cũ, dù đã cố gắng đến tận cùng nhưng vẫn bị giam cầm trong nghèo đói, lầm than. Những pho tượng chùa Tây Phương – những con người ngồi bất động trong cõi vô minh – chẳng thể trả lời câu hỏi của thế hệ hôm nay. Bởi lẽ, trước khi có Đảng, có Bác Hồ, đất nước vẫn chìm trong một giấc ngủ dài.
Và rồi thời đại đã thay đổi, dân tộc bước ra ánh sáng:
“Buổi đất nước của Hùng Vương có Đảng
Mỗi người dân đều được thấy Bác Hồ”
Câu thơ như một lời tuyên ngôn. Nếu như thời đại Hùng Vương là cội nguồn dân tộc thì thời đại Hồ Chí Minh chính là sự hồi sinh, là đỉnh cao chói lọi của lịch sử. “Mỗi người dân đều được thấy Bác Hồ” – đây không chỉ là niềm tự hào mà còn là một chân lý: đất nước hôm nay không còn thuộc về một giai cấp thống trị nào mà đã thuộc về chính nhân dân.
Và khi đã bước vào kỷ nguyên mới, dân tộc không thể ngủ quên. Đất nước vẫn vươn lên mạnh mẽ, như con sóng xô bờ, như ngọn triều dâng cao:
“Không ai có thể ngủ yên trong đời chật
Buổi thủy triều vẫy gọi những vầng trăng
Mỗi gié lúa đều muốn thêm nhiều hạt
Gỗ trăm cây đều muốn hóa nên trầm
Mỗi chú bé đều nằm mơ ngựa sắt
Mỗi con sông đều muốn hóa Bạch Đằng…”
Nhịp thơ dồn dập, liên tiếp những động từ mạnh: “muốn thêm”, “hóa nên”, “nằm mơ”, “hóa Bạch Đằng” – tất cả đều cho thấy khát vọng vươn lên mãnh liệt của dân tộc. Đó không chỉ là khát vọng về một cuộc sống ấm no mà còn là khát vọng được hóa thân thành những chiến công, được viết tiếp trang sử vàng của cha ông.
Chế Lan Viên không chỉ ca ngợi đất nước mà ông còn khẳng định niềm tự hào của riêng mình:
“Cho tôi sinh ra buổi Đảng dựng xây đời
Mắt được thấy dòng sông ra gặp bể”
Lời thơ vang lên như một lời khẳng định đầy kiêu hãnh. Nếu được lựa chọn, ông sẽ chọn sinh ra trong thời đại này – thời đại mà Tổ quốc cất cánh bay lên. Bởi lẽ, chưa khi nào dân tộc lại đẹp đến thế, chưa khi nào con người lại làm chủ vận mệnh như hôm nay.
Bài thơ không chỉ là một khúc tráng ca mà còn là một bản tuyên ngôn của thời đại, là niềm tự hào bất tận về một đất nước đã đi qua đau thương để bước lên đỉnh cao của lịch sử. “Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng?” – câu hỏi ấy không chỉ là niềm hạnh phúc của một người mà còn là tiếng reo vui của cả một dân tộc. Và cũng chính câu hỏi ấy là lời nhắc nhở mỗi chúng ta: hãy biết trân trọng những gì mình đang có, hãy tiếp tục viết tiếp những trang sử vẻ vang của đất nước. Bởi lẽ, vẻ đẹp của Tổ quốc không chỉ nằm ở quá khứ, ở hiện tại, mà còn ở tương lai – nơi mỗi chúng ta sẽ là những người kiến tạo.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/