Nam Cao là một trong những nhà văn hiện thực lớn của văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX. Trong những trang văn của ông, hình ảnh người nông dân, trí thức nghèo và thân phận nhỏ bé trong xã hội cũ hiện lên vừa khổ đau, tăm tối vừa bừng sáng bởi khát vọng sống và phẩm giá. Chủ nghĩa nhân đạo trong văn chương Nam Cao không chỉ là lòng thương xót cho những kiếp đời lầm than mà còn là tiếng nói thức tỉnh về nhân cách, quyền sống, và lý tưởng nhân văn sâu sắc. Những giá trị ấy đã nâng tầm nghệ thuật Nam Cao, làm nên sức sống vượt thời gian của tác phẩm. Hãy cùng cô Diệu Thu khám phá nhé.
Chủ nghĩa nhân đạo trong văn Nam Cao thể hiện đầu tiên ở lòng cảm thông sâu sắc với những nỗi khổ đau của con người dưới sự áp bức của xã hội phong kiến nửa thực dân tàn bạo. Nhân vật lão Hạc trong tác phẩm cùng tên sống trong cô đơn, nghèo khổ nhưng vẫn giữ được phẩm chất thanh cao và tình thương yêu con vô bờ bến. Để giữ lại mảnh vườn cho con trai, lão Hạc thà chọn cái chết đớn đau chứ không đánh đổi lòng tự trọng. Bi kịch của lão không chỉ là nỗi đau cá nhân mà là lời tố cáo mạnh mẽ đối với xã hội phi nhân, nơi đói nghèo đẩy con người vào ngõ cụt. Bút pháp hiện thực của Nam Cao còn sắc sảo ở cách ông khắc họa cái chết của cậu Vàng – một chi tiết nhỏ nhưng giàu giá trị biểu tượng. Cái chết của con chó trung thành gợi lên sự tận cùng của khổ đau và sự băng hoại của nhân tính trong cảnh ngộ bần hàn.
Tính nhân đạo còn thể hiện qua sự trân trọng phẩm giá và khát vọng sống lương thiện, ngay cả khi chúng bị vùi dập tàn nhẫn. Nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm cùng tên là một biểu tượng điển hình của bi kịch tha hóa con người. Bị xã hội phong kiến và kẻ ác Bá Kiến đẩy vào con đường lưu manh hóa, Chí từ một người nông dân chất phác trở thành “con quỷ dữ”. Nhưng ngay cả khi bị chà đạp đến mức mất đi nhân tính, khát vọng lương thiện trong Chí vẫn không hề bị dập tắt. Cuộc gặp gỡ với Thị Nở thắp lên tia sáng của tình yêu và lòng nhân ái, đánh thức trong Chí mong muốn làm lại cuộc đời. Nhưng xã hội bất công đã không cho anh cơ hội. Tiếng kêu “Ai cho tao lương thiện?” là lời oán thán khắc sâu vào tâm can người đọc, bộc lộ sự khốn cùng của thân phận người dân bị tước đoạt quyền sống. Cái chết của Chí Phèo là sự lựa chọn cuối cùng trong một hoàn cảnh không lối thoát, nhưng đồng thời cũng là lời khẳng định mạnh mẽ khát vọng được làm người, dẫu trong cái chết vẫn ngời lên ý chí bảo vệ nhân phẩm.
Tác phẩm Đời thừa tiếp tục cho thấy sự cảm thông của Nam Cao đối với bi kịch của những trí thức nghèo. Nhân vật Hộ – một nhà văn tài năng nhưng bị gánh nặng gia đình đè nặng – rơi vào cảnh thỏa hiệp với thực tại. Nam Cao không che giấu sự phê phán những kẻ sống cuộc đời mòn mỏi, để lý tưởng bị đánh đổi vì miếng cơm manh áo, nhưng ông vẫn nhìn nhận ở Hộ lòng yêu thương gia đình và nỗi day dứt khôn nguôi trước sự mục nát của chính mình. Tư tưởng nhân đạo của Nam Cao chính là sự bao dung cho những thất bại và yếu đuối của con người trong cuộc vật lộn giữa lý tưởng và thực tế.
Điều đặc biệt ở Nam Cao là tầm nhìn nhân đạo mang chiều sâu triết lý. Từ sự miêu tả những bi kịch cá nhân, ông đặt ra những câu hỏi lớn về bản chất của con người, về ranh giới giữa thiện và ác, và khả năng vươn lên giữ lấy nhân tính ngay trong nghịch cảnh. Văn chương ông không chỉ là những câu chuyện đời thường mà còn là những trang triết lý sâu sắc, thấm thía niềm tin rằng nhân phẩm và khát vọng sống lương thiện là giá trị bất biến, dù trong xã hội nào cũng cần được bảo vệ.
Tính nhân đạo trong văn chương Nam Cao được thể hiện qua trái tim nhạy cảm trước nỗi khổ đau, qua sự trân trọng phẩm giá và khát vọng làm người lương thiện. Với ngòi bút hiện thực sắc bén, ông không chỉ tố cáo những bất công xã hội mà còn khẳng định sức sống mãnh liệt của nhân tính. Những trang viết của Nam Cao là lời nhắc nhở nhân loại về lòng nhân ái, về giá trị bền vững của phẩm giá con người. Đọc Nam Cao là trải nghiệm nỗi đau và khát vọng sống với tất cả vẻ đẹp bi tráng của kiếp người.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/