📖 TẤM LƯNG GÙ VÀ TRÁI TIM THẲNG ĐỨNG TRONG TRUYỆN NGẮN “THẰNG GÙ” CỦA HẠ HUYỀN
Làng tôi có một đứa trẻ bị tật nguyền. Nó tên là Đức, một cái tên hẳn hoi nhưng tất cả bọn trẻ chúng tôi đều gọi tên nó là thằng Gù. Lên mười tuổi mà thằng Gù vẫn chưa đi học, chẳng hiểu do mặc cảm hay do điều gì khác. Nhiều hôm từ trong phòng học (phòng học của chúng tôi ở tầng hai), tôi thấy thằng Gù chăn trâu ngoài cánh đồng. Cái hình người gấp khúc, chỗ đỉnh gù cao hơn chỏm đầu khiến tôi nhận ngay ra nó. Nó và con trâu giống như hai chấm đen nổi lên giữa màu xanh rười rượi của cánh đồng. Nó đứng nhìn về phía trường học. Tiếng đọc bài đồng thanh của chúng tôi vang vang lan tỏa ra xung quanh. Chắc nó nghe được tiếng đọc bài. Cái chấm đen gấp khúc, bé nhỏ dường như bất động. Chỉ có con trâu thỉnh thoảng lại vươn cổ lên kêu “nghé ọ” một hồi dài.
Thằng Gù lảng tránh tất cả các trò chơi của chúng tôi. Những tiếng trêu chọc: “Ê, con lạc đà châu Phi”, “Tránh ra chúng mày ơi cho bà còng đi chợ” làm nó càng cúi gập người xuống, mắt dí vào bụng. Nó im lặng len lét vòng qua chỗ chúng tôi đang chơi đùa. Có lần, nó bỏ chạy. Bọn trẻ cười ré khi thấy cái hình gấp khúc đó cứ như lăn về phía trước. Chao ôi, thằng Gù …
[…] Một buổi chiều mưa vừa dứt, nắng mới tưng tửng hé sáng vạt đồi, chúng tôi chợt nghe tiếng đàn ghi ta vang lên từ chiếc loa nén nào đó. Có người hát rong về làng. Đây quả là cả một sự kiện đối với cái làng đang mê mệt, thiếp lặng đi sau những trận mưa ròng rã này. Chúng tôi ùa ra xem. Người lớn, trẻ con, vòng trong, vòng ngoài lố nhố vây quanh đoàn người hát rong. Tôi gọi là đoàn vì họ có tới ba người. Hai đứa trẻ và một người đàn ông mang kính đen, đeo cây đàn ghi ta trước bụng. Trong hai đứa trẻ, có một đứa giống hệt thằng bé tật nguyền của làng tôi. Nó cũng bị gù.Nó biểu diễn nhiều trò. Buồn cười nhất là trò trồng cây chuối. Không phải nó trồng cây chuối bằng tay và đầu như lũ trẻ chúng tôi thường làm. Nó trồng bằng cái lưng gù. Đoạn gấp giữa đỉnh gù và đầu thành cái đế đỡ đôi chân khẳng khiu của nó dựng đứng. Mỗi lần nó trồng cây chuối mọi người lại cười ồ. Có người hứng chí vỗ tay hét: “Trồng lại đi, thế thế …”. Nghe tiếng hô, thằng gù đỏ căng mặt mày, lên gân tì cái lưng gù xuống đất cố duỗi thẳng đôi chân. Phải trồng cây chuối nhiều lần nên trán nó ướt nhầy mồ hôi. Đã thế tiếng hô “Làm lại đi” vẫn thúc giục không ngớt.
Giữa lúc đó thì nó chen chân vào. Thằng Gù của làng tôi. Tiếng cười rộ: “À, hai thằng gù. Đức ơi, mày trồng thêm cây chuối nữa đi”. Tôi nín thở nhìn theo nó. Nó chen vào làm gì, cho tiền những người hát rong chăng? Tiếng ghi ta điện vẫn bập bùng, rấm rứt. Nó từ từ đi đến bên “cây chuối” người. Đỡ thằng bé gù đứng thẳng lại, nó bỗng quắc mắt nhìn vòng người vây quanh. Bất ngờ nó thét:
– Thế mà cười được à? Đồ độc ác!
Sau tiếng thét của nó, đám đông bừng tỉnh. Tiếng cười tắt lặng. Người đàn ông đang gảy đàn cũng dừng tay sững sờ. Tất cả các cặp mắt dồn về nó. Khuôn mặt thằng Đức đẫm lệ. Nó móc túi áo ngực lôi ra những đồng tiền được gấp cẩn thận đặt vào lòng mũ của người hát rong. Đôi vai nó rung rung thổn thức. Cái vòng người đang vây quanh tự nhiên gãy vỡ. Đứt từng quãng. Không ai bảo ai, từng người một lặng lẽ tan dần. Tất cả bọn trẻ chúng tôi đứa nào cũng cúi gằm mặt xuống. Tiếng sấm ì ùng từ dãy núi dội đến. Hình như trời lại sắp mưa.
Theo Hạ Huyền (Con gái người lính đảo, Truyện đọc thêm môn
Giáo dục công dân và môn Ngữ văn ở THCS, NXB Giáo dục, 2003)
📖 Có ý kiến cho rằng: “Một tác phẩm văn học đích thực không chỉ làm người ta nhận ra cái đẹp, mà còn phải đánh thức trong họ lòng trắc ẩn và trách nhiệm với con người.” Quả thật, văn học không chỉ phản ánh đời sống mà còn chạm đến những tầng sâu tâm hồn, khiến chúng ta biết yêu thương và xót xa cho số phận bất hạnh. Truyện ngắn “Thằng Gù” của Hạ Huyền là một tác phẩm như thế. Bằng hình tượng một cậu bé tật nguyền bị gạt ra bên lề cuộc sống nhưng vẫn giữ trong mình tâm hồn trong sáng và nhân cách cao đẹp, truyện đã để lại dư âm mạnh mẽ trong lòng người đọc.
📖 Hạ Huyền là cây bút viết truyện ngắn giàu chất nhân văn, từng có nhiều tác phẩm viết về đời sống đời thường, giản dị mà thấm thía. “Thằng Gù”, in trong tập Con gái người lính đảo (NXB Giáo dục, 2003), tuy ngắn gọn nhưng đã khắc họa được một hình tượng điển hình về những phận người bé nhỏ. Với giọng văn giản dị, tinh tế và đầy cảm xúc, tác giả không chỉ dựng lại một câu chuyện làng quê, mà còn gieo vào lòng người đọc những trăn trở về nhân phẩm, về tình người trong cuộc sống.
📖 Nhân vật trung tâm của truyện – Đức – vốn có một cái tên đẹp nhưng lại bị gọi bằng biệt danh miệt thị: “thằng Gù”. Cái tên ấy như một sự đóng đinh, phủ định quyền làm người, biến em thành trò cười cho đám trẻ. Hình ảnh “cái chấm đen gấp khúc” nổi bật trên nền xanh rười rượi của cánh đồng không chỉ gợi dáng hình méo mó mà còn khắc họa sự lạc lõng, cô đơn tận cùng. Không được đi học, không dám hòa nhập, Đức chỉ biết lẩn tránh, cúi gập người trước những tiếng trêu chọc độc ác. Nhìn vào Đức, ta thấy đúng như Nam Cao từng quan niệm: văn học phải là “những trang đời thấm đẫm nước mắt”, bởi ở đó ta bắt gặp bi kịch của những phận người tưởng như nhỏ nhoi nhưng lại chứa đựng một sự thật đau lòng về định kiến xã hội.
📖 Cao trào của truyện ngắn đến vào một buổi chiều mưa vừa dứt, khi đoàn hát rong xuất hiện. Trong tiếng ghi-ta bập bùng, đám đông hả hê trước trò “trồng cây chuối bằng cái lưng gù” của một đứa bé khác. Tiếng cười khoái trá vang lên như những nhát dao cứa vào lòng người. Chính lúc ấy, Đức đã xuất hiện và bật thét lên: “Thế mà cười được à? Đồ độc ác!”. Tiếng thét ấy làm lặng im cả đám đông, khiến vòng người chao đảo rồi tan rã. Đây không chỉ là sự phản kháng của một đứa trẻ bị chà đạp, mà còn là tiếng nói của nhân phẩm, khẳng định chân lí giản dị mà sâu xa: con người, dù khiếm khuyết, cũng không thể bị biến thành trò mua vui. Nhà văn Lỗ Tấn từng khẳng định: “Khi con người cất lên tiếng kêu thương, ấy là lúc nhân tính được đánh thức.” Tiếng thét của Đức chính là tiếng kêu thức tỉnh ấy, đánh động lương tri của cả làng quê đang vô tình cười cợt.
📖 Đặc biệt, hành động sau đó của Đức đã nâng tầm giá trị nhân văn của tác phẩm. Cậu lấy những đồng tiền được gấp cẩn thận trong túi áo đặt vào chiếc mũ của người hát rong, đôi vai rung lên trong tiếng nức nở. Đó là sự chia sẻ nhỏ bé mà chan chứa tình người. Nếu trước đó, Đức hiện lên như một “cái chấm đen gấp khúc” cô độc, thì ở khoảnh khắc ấy, em trở thành ánh sáng nhân bản, soi rọi sự vô tâm của đám đông. Qua chi tiết này, ta hiểu rằng vẻ đẹp của con người không nằm ở hình hài bên ngoài mà ở tâm hồn biết đồng cảm, biết yêu thương. Đây cũng chính là điểm gặp gỡ với quan niệm của Đôxtôiépxki: “Cái đẹp sẽ cứu rỗi thế giới”. Cái đẹp trong tâm hồn của “thằng Gù” đã cứu rỗi, đã thức tỉnh cả một làng quê khỏi tiếng cười tàn nhẫn.
📖 Về nghệ thuật, Hạ Huyền đã lựa chọn ngôi kể xưng “tôi” – một đứa trẻ trong làng – để tạo cảm giác chân thực, gần gũi. Giọng kể hồn nhiên nhưng lại đủ tinh tế để phản ánh sự thật đau lòng và sự chuyển biến trong nhận thức. Sự đối lập giữa tiếng cười ồn ào và tiếng thét đau đớn, giữa vòng người chật kín và sự tan rã lặng lẽ, giữa sự vô tâm và lòng nhân ái đã được nhà văn xây dựng khéo léo, tạo nên tính kịch tính, sức gợi cảm xúc mạnh mẽ.
📖 Đặt “Thằng Gù” bên cạnh những tác phẩm khác của văn học Việt Nam, ta càng thấy rõ sự thống nhất trong tư tưởng nhân văn. Nếu Nam Cao trong “Lão Hạc” khẳng định phẩm giá của người nông dân nghèo khổ, nếu Nguyễn Minh Châu trong “Chiếc thuyền ngoài xa” nhắc nhở con người phải nhìn đời bằng con mắt nhân bản, thì Hạ Huyền đã viết nên một thiên truyện nhỏ để ca ngợi lòng kiêu hãnh và tình thương trong sáng của một đứa trẻ tật nguyền. Dù ở hoàn cảnh nào, văn học vẫn hướng tới việc bảo vệ nhân phẩm con người, đúng như Gorki từng nhấn mạnh: “Văn học là vũ khí kì diệu để con người tự giải phóng, để con người trở nên nhân văn hơn.”
📖 Có thể nói, “Thằng Gù” không chỉ khắc họa số phận bất hạnh của một đứa trẻ khiếm khuyết, mà quan trọng hơn, nó là lời thức tỉnh lương tri, nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm phải biết yêu thương và trân trọng nhau. Đức tuy mang tấm lưng gù nhưng tâm hồn em thẳng đứng, kiêu hãnh, nhân ái và giàu lòng tự trọng. Tác phẩm khép lại bằng dư âm của một tiếng thét, nhưng thực chất lại mở ra một tiếng gọi nhân văn sâu xa, nhắc nhở mỗi người hãy lắng nghe, thấu hiểu và đồng cảm với những phận đời bất hạnh quanh mình.
📖 Trong nhịp sống hôm nay, khi xã hội ngày càng hiện đại, con người lại càng dễ rơi vào vòng xoáy vô tâm, thờ ơ trước nỗi đau của người khác. Những tiếng cười giễu cợt, những ánh nhìn khinh miệt đôi khi vẫn tồn tại đâu đó quanh ta, để rồi vô tình làm tổn thương những tâm hồn vốn đã yếu ớt. Chính vì thế, “Thằng Gù” không chỉ là câu chuyện của một làng quê nhỏ bé, mà còn là tấm gương phản chiếu xã hội hiện đại: con người cần học cách sống nhân ái, biết đặt mình vào vị trí của người khác để thấu hiểu. Như nhà văn Nguyễn Minh Châu từng nói: “Văn học và nghệ thuật không nằm ngoài mục đích cuối cùng là vì con người.” Truyện ngắn của Hạ Huyền vì thế vẫn vẹn nguyên giá trị, như một lời nhắc nhở muôn đời rằng: lòng trắc ẩn là phẩm chất khiến con người trở nên thật sự người.
———————————-
Học Văn Bằng Công Thức Cùng Cô Diệu Thu – Học chuẩn, thi chuẩn
Hotline: 0833.873.089
Địa chỉ: Ngõ 123, Thuỵ Phương, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Website: https://letrandieuthu.com
#hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu