Nam Cao, một trong những nhà văn nổi tiếng của văn học hiện thực phê phán Việt Nam, đã khắc họa những số phận bi thương của người trí thức trong bối cảnh xã hội khó khăn. Hai nhân vật Điền trong “Giăng sáng” và Hộ trong “Đời thừa” là hai hình mẫu tiêu biểu cho những trăn trở, khát khao và bi kịch của người trí thức, đồng thời phản ánh sự chuyển biến trong nhận thức và trách nhiệm của họ.
1. Hoàn cảnh sống và tâm trạng của nhân vật
Điền và Hộ đều là những nhà văn với những ước mơ lớn lao, nhưng hoàn cảnh sống của họ lại rất khác nhau. Trong “Giăng sáng”, Điền sống trong một gia đình nghèo khó, phải gánh chịu sự túng thiếu do lựa chọn theo đuổi sự nghiệp văn chương. Anh từng háo hức với những lý tưởng cao đẹp, nhưng dần dần nhận ra rằng ước mơ văn chương đã trở thành gánh nặng cho gia đình. Sự dằn vặt nội tâm của Điền khi thấy vợ con phải chịu đói rét khiến anh cảm thấy ích kỷ, buộc anh phải từ bỏ mộng mơ để lo cho những người thân yêu.
Trong khi đó, Hộ trong “Đời thừa” là hình ảnh của một trí thức trẻ tuổi, say mê lý tưởng nghệ thuật, nhưng cũng rất nghèo. Ban đầu, Hộ không lo lắng nhiều về vật chất, sống với những hoài bão và lý tưởng cao đẹp. Tuy nhiên, khi có gia đình, áp lực tài chính đè nặng lên vai anh, khiến anh phải thay đổi cách sống. Hộ hiểu rõ nỗi khổ của việc nuôi sống vợ con, và những bận rộn tầm thường đã làm xói mòn lý tưởng ban đầu của anh.
2. Sự phát triển tâm lý và thay đổi trong nhận thức
Tâm trạng của Điền và Hộ thể hiện rõ sự chuyển biến trong nhận thức và trách nhiệm. Điền, trong nỗ lực theo đuổi đam mê, đã không nhận ra rằng ước mơ của mình đang gây tổn hại cho gia đình. Anh dần nhận thức được rằng sự nghiệp văn chương không thể nuôi sống mọi người, và điều quan trọng hơn cả là trách nhiệm với gia đình. Cuối cùng, Điền chấp nhận tạm quên đi giấc mơ để trở thành trụ cột, một người chồng, người cha có trách nhiệm.
Ngược lại, Hộ bắt đầu từ một trí thức với lý tưởng nghệ thuật nhưng sau đó buộc phải đối mặt với thực tế khắc nghiệt của cuộc sống gia đình. Anh nhận ra rằng, để duy trì và phát triển bản thân, anh không thể chỉ chăm chăm vào nghệ thuật mà phải kiếm sống. Những bận rộn vô nghĩa khiến Hộ cảm thấy xót xa, và mỗi lần đọc lại tác phẩm của mình, anh lại cảm thấy thất vọng vì không còn giữ được bản sắc nghệ thuật thuần khiết. Điều này cho thấy sự xung đột giữa lý tưởng và thực tế mà Hộ phải chịu đựng.
3. Tính cách và giá trị của nhân vật
Tính cách của Điền và Hộ cũng có sự tương đồng và khác biệt. Điền là người có lòng tự trọng cao, luôn ý thức về trách nhiệm gia đình, nhưng lại thiếu quyết đoán trong việc từ bỏ mộng mơ. Sự tĩnh lặng trong tâm hồn Điền khiến anh trở nên trầm lắng và đau khổ khi phải từ bỏ lý tưởng.
Trong khi đó, Hộ, với bản tính mạnh mẽ và quyết liệt, lại thể hiện rõ ràng hơn sự bức bách của cuộc sống. Hắn luôn tự mắng mình và cảm thấy xấu hổ khi không thể sống đúng với lý tưởng nghệ thuật ban đầu. Điều này tạo nên một hình ảnh một người đàn ông đang vật lộn giữa nghệ thuật và thực tại, giữa trách nhiệm và đam mê.
Kết luận
Nhân vật Điền và Hộ trong “Giăng sáng” và “Đời thừa” đều phản ánh số phận bi thảm của những trí thức Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến. Qua những hình ảnh sống động và chân thực, Nam Cao đã khắc họa những mâu thuẫn trong tâm hồn của họ, từ đó gửi gắm thông điệp sâu sắc về trách nhiệm và sự lựa chọn của người trí thức trong xã hội. Cả hai nhân vật đều thể hiện những khát khao, trăn trở và nỗi đau của con người, làm nổi bật cái bi kịch của trí thức trong bối cảnh xã hội đầy bất trắc.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé! Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học! Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995