Trong văn học Việt Nam hiện đại, có lẽ hiếm có nhân vật nào chịu nhiều định kiến như Thị Nở, người đàn bà “xấu ma chê quỷ hờn” trong truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao. Bao nhiêu năm, hình ảnh Thị hiện lên như một nét biếm họa, gây cười, thậm chí gớm ghiếc. Thế nhưng, trong bài thơ “Nỗi niềm Thị Nở” của nhà thơ Quang Huy, nhân vật ấy lại được nhìn bằng một cái nhìn đầy yêu thương và nhân văn. Thị Nở không còn là “người đàn bà chợ Đồng” bị dè bỉu, mà trở thành biểu tượng cho tình yêu thầm lặng, cho sự cảm hóa và hiến dâng mãnh liệt. Bài thơ là một tiếng nói sâu sắc về nhân phẩm, tình yêu và sự thức tỉnh của con người trong bóng tối bị ruồng bỏ. Hãy cùng cô Diệu Thu khám phá bài thơ này nhé.
Mở đầu bài thơ, Quang Huy đã lựa chọn một cách tiếp cận táo bạo, ông để chính Thị Nở cất tiếng nói đầu tiên, như để khẳng định quyền được tồn tại và được yêu thương của nhân vật này:
Người ta cứ bảo dở hơi
Chấp chi miệng thế lắm lời thị phi
Hai câu thơ như một lời đáp trả mộc mạc nhưng đầy thuyết phục trước những ánh nhìn định kiến của xã hội. Trong con mắt người đời, Thị là một “dở hơi”, là đối tượng để giễu cợt. Nhưng Quang Huy đã lật ngược định kiến ấy bằng câu thơ giàu cảm xúc và đầy nữ tính:
Dở hơi nào dở hơi gì
Váy em sắn lệch nhiều khi cũng tình
Ở đây, cái “sắn lệch” không còn là dấu hiệu của sự lôi thôi, mà trở thành một nét duyên vụng dại, một biểu hiện của cái tình rất thật, rất người. Câu thơ như mở ra một thế giới cảm xúc chưa từng được nhắc đến, thế giới nội tâm của Thị Nở, người đàn bà từng bị phủ nhận cả về hình thức lẫn nhân cách.
Tiếp nối mạch cảm xúc ấy, Quang Huy dẫn người đọc đi sâu hơn vào cái nhìn đầy bao dung và yêu thương mà Thị dành cho Chí Phèo, người đàn ông vốn bị cả làng Vũ Đại sợ hãi và xa lánh:
Làng này khối kẻ sợ anh
Rượu be với chiếc mảnh sành cầm tay
Sợ anh chửi đổng suốt ngày
Chỉ mình em biết anh say rất hiền
Trong khi cả làng chỉ thấy ở Chí cái dữ dằn, hung tợn của một con quỷ rượu, thì Thị Nở, với sự nhạy cảm đặc biệt của người đàn bà từng chịu cảnh lẻ loi, lại thấy một Chí Phèo khác, hiền lành, cô độc và cần được chở che. Chính cái nhìn đầy cảm thông đó đã biến mối quan hệ của họ không còn là một cuộc gặp gỡ tình cờ nơi bờ sông, mà trở thành một tình yêu thật sự, tình yêu giữa hai mảnh đời bị ruồng bỏ.
Không dừng lại ở cảm thương, Thị Nở trong bài thơ còn thể hiện một tình yêu đầy mãnh liệt và tự nguyện:
Anh không nhà cửa bạc tiền
Không ưa luồn cúi không yên phận nghèo
Cái tên mơ mộng Chí Phèo
Làm em đứt ruột mấy chiều bờ ao
Chí Phèo hiện lên không phải là một kẻ bần cùng, mà là người có cốt cách riêng, không chịu cúi đầu, không cam phận. Đó chính là điều khiến Thị thương. Tình yêu ấy không cần sự hào nhoáng vật chất, mà đến từ sự đồng điệu giữa hai tâm hồn từng bị tổn thương. Thị thương cái tên “Chí Phèo”, thương cả cái khát vọng sống, khát vọng được làm người lương thiện còn rơi rớt trong anh. Một tình yêu tưởng như ngô nghê nhưng lại khiến Thị phải “đứt ruột mấy chiều”, một nỗi đau dịu dàng, thấm sâu hơn bất kỳ lời tỏ tình trau chuốt nào.
Và rồi, trong khúc vĩ thanh đầy xúc động, Quang Huy để cho Thị Nở hiến dâng trọn vẹn thân phận đàn bà của mình trong một đêm trăng mù sương:
Đêm nay trời ở rất cao
Sương thì đẫm quá trăng sao lại nhoà
Người ta mặc kệ người ta
Chỉ em rất thật đàn bà với anh
Thôi rồi đắt lắm tiết trinh
Hồn em nhập bát cháo hành nghìn năm
Đây là đoạn thơ đắt giá nhất của bài, nơi tình yêu đạt tới sự thăng hoa. Thị Nở không còn bận lòng đến thiên hạ, không còn sợ miệng lưỡi thị phi. Nàng chỉ còn lại chính mình, rất đàn bà, rất chân thật và rất yêu. Câu thơ “Thôi rồi đắt lắm tiết trinh” là một lời từ biệt đầy bản lĩnh với quan niệm đạo đức khắt khe thời bấy giờ. Và hình ảnh cuối cùng, “hồn em nhập bát cháo hành nghìn năm”, chính là biểu tượng đẹp nhất cho sự dâng hiến thầm lặng và vĩnh cửu. Bát cháo hành năm xưa từng khiến Chí Phèo thức tỉnh lương tri, nay lại trở thành nơi Thị gửi trọn linh hồn yêu thương.
Tựu trung lại, “Nỗi niềm Thị Nở” không chỉ là bài thơ viết lại một nhân vật phụ, mà còn là bản tuyên ngôn đầy nhân văn về quyền được yêu thương và được thấu hiểu của những phận người bị lãng quên. Bằng cái nhìn đầy cảm thông và ngôn ngữ dung dị, đậm chất dân gian, Quang Huy đã hồi sinh Thị Nở, không phải để “làm đẹp” nàng, mà để cho nàng một giọng nói, một trái tim và một linh hồn biết yêu.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/