Trong dòng chảy thi ca Việt Nam hiện đại, Xuân Diệu được tôn vinh như một thi sĩ lớn. Ông là người đã làm mới hồn thơ dân tộc bằng xúc cảm nồng nàn, say đắm và cá tính sáng tạo mãnh liệt. Thơ ông thường gắn liền với tình yêu, tuổi trẻ và niềm khát khao sống đến tận cùng. Tuy nhiên, bên cạnh ánh sáng và sự rạo rực ấy, thơ Xuân Diệu cũng có những khoảng lặng rất riêng. Đó là những vần thơ trĩu nặng suy tưởng, giàu tính tượng trưng và huyền ảo. “Nguyệt cầm” là một trong những thi phẩm như thế. Trong bài thơ này, tiếng đàn hòa quyện với ánh trăng, với cái lạnh của vũ trụ và nỗi buồn của con người. Tất cả mở ra một không gian thi ca mê đắm và đầy ám ảnh. Đây không chỉ là bản nhạc đêm thu mà còn là tiếng lòng cô liêu của người nghệ sĩ giữa khoảng trống vĩnh cửu của nhân gian.
“Nguyệt cầm” là một thi phẩm tiêu biểu cho phong cách lãng mạn và tượng trưng của Xuân Diệu. Bài thơ thể hiện sự giao hòa giữa thiên nhiên và tâm trạng con người. Không gian nghệ thuật hiện lên đầy u huyền, nơi ánh trăng, tiếng đàn và linh hồn nghệ sĩ cùng vang lên trong một bản nhạc thấm đẫm nỗi buồn.
Ngay từ những câu thơ đầu tiên, Xuân Diệu đã mở ra một thế giới mơ hồ mà sâu thẳm:
Trăng nhập vào dây cung nguyệt lạnh,
Trăng thương, trăng nhớ, hỡi trăng ngần.
Vầng trăng được nhân cách hóa, trở thành một sinh thể có tâm hồn. Trăng “nhập vào dây cung”, như hòa tan trong tiếng đàn, để rồi trở nên “thương” và “nhớ” như chính lòng người. “Nguyệt lạnh” không chỉ gợi cái lạnh của đêm mà còn là cái lạnh từ tâm hồn cô đơn và băng giá.
Đàn buồn, đàn lặng, ôi đàn chậm!
Mỗi giọt rơi tàn như lệ ngân.
Âm nhạc ở đây không đơn thuần là âm thanh, mà là tiếng khóc âm thầm của trái tim. “Lệ ngân” là nước mắt hóa thành tiếng đàn, là cảm xúc dồn nén vỡ òa qua từng giọt âm thanh chậm rãi và não nề.
Không gian dần trở nên siêu thực và ma mị:
Mây vắng, trời trong, đêm thuỷ tinh;
Lung linh bóng sáng bỗng rung mình
Vì nghe nương tử trong câu hát
Đã chết đêm rằm theo nước xanh.
“Đêm thủy tinh” là một hình ảnh gợi cảm: vừa trong trẻo, mong manh lại dễ vỡ. Người nghệ sĩ như đang sống trong một thế giới siêu nhiên, nơi âm nhạc có thể gọi về hồn người. “Nương tử đã chết” là hình ảnh ẩn dụ cho một tình yêu đã mất, một linh hồn vương vấn giữa nhân gian. Âm nhạc trở thành con thuyền dẫn dắt ký ức và nỗi đau trở về.
Đến đây, bài thơ chuyển sang nỗi sầu lạnh thấm sâu vào không gian và lòng người:
Thu lạnh càng thêm nguyệt tỏ ngời,
Đàn ghê như nước, lạnh, trời ơi…
Long lanh tiếng sỏi vang vang hận:
Trăng nhớ Tầm Dương, nhạc nhớ người.
Cái lạnh dường như thấm cả vào ánh trăng. Tiếng đàn “ghê như nước” – một sự rợn ngợp, lạnh lẽo đến khó chịu. Xuân Diệu gợi lại điển tích Trương Kế và bản đàn biệt ly ở Tầm Dương. Ở đó, tiếng đàn không chỉ là tiếng nhạc mà còn là tiếng lòng, tiếng gọi tri âm. “Trăng nhớ Tầm Dương, nhạc nhớ người” – một lời thở than cô quạnh, nói hộ bi kịch muôn đời của người nghệ sĩ: chơi đàn không người thấu hiểu, sống mà không tri kỷ bên mình.
Khổ thơ cuối cùng là cao trào của cảm xúc, là điểm đến của một tâm hồn bị cô lập trong chính thế giới mình tạo ra:
Bốn bề ánh nhạc: biển pha lê.
Chiếc đảo hồn tôi rợn bốn bề.
Sương bạc làm thinh, khuya nín thở
Nghe sầu âm nhạc đến sao Khuê.
Không gian giờ đây trở thành “biển pha lê” – lung linh nhưng lạnh lẽo. Người nghệ sĩ như một hòn đảo cô đơn, bị vây quanh bởi tiếng nhạc tráng lệ mà tuyệt vọng. “Sương bạc làm thinh, khuya nín thở” – cả trời đất cũng phải lặng đi trước nỗi sầu dâng ngập. Và rồi, tiếng nhạc buồn ấy lan đến tận sao Khuê – biểu tượng cho cái đẹp, cho nghệ thuật. Đó không còn là nỗi buồn của riêng ai mà là nỗi buồn vũ trụ, nỗi sầu nhân loại.
“Nguyệt cầm” là một bản giao hưởng đặc biệt giữa trăng và đàn, giữa tâm hồn và vũ trụ, giữa nghệ thuật và cô đơn. Trong bài thơ này, Xuân Diệu không còn là thi sĩ say đắm của những mối tình nồng nhiệt mà trở thành người nghệ sĩ cô đơn trước thế gian, khắc khoải tìm một tri âm trong bóng tối. Với “Nguyệt cầm”, Xuân Diệu đã thể hiện chiều sâu tâm hồn và khả năng sáng tạo kỳ diệu của một nhà thơ lớn trong nền thi ca dân tộc.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/