BÀI THƠ “NGÔI NHÀ CỦA MẸ” – BIỂU TƯỢNG CỦA TÌNH MẸ, QUÊ HƯƠNG VÀ TỔ QUỐC
Chiếc vé tàu cũng hồi hộp như con
Khi con về với mẹ
Con lại ngồi vào chiếc chõng tre xưa
Nơi mẹ vẫn ngồi khâu cha thường chẻ lạt
Bao xa cách lấp bằng trong chốc lá
Trăm cánh rừng về dưới giọt ranh thưa
Xin mẹ lại cho con bắt đầu đi gánh nước
Gánh bao nhiêu trong mát để dành
Xin mẹ lại cho con nấu bữa cơm mà không cần giấu khói
Để con được cảm ơn ngọn lửa nhà ta
Ngọn lửa biết thay con tìm lời an ủi mẹ
Vẫn chiếc dây phơi buộc ở đuôi kèo
Vẫn ở đó giờ cao hơn với mẹ
Con phơi áo nghe hai đầu dây kể
Thương quá những khi mưa con trai mẹ vắng nhà
Chiến tranh đi qua mẹ con mình
Hàng gạch lún giữa sân cơn mưa còn đọng nước
Hôm nay con trở về nhà
Chiếc vó nhện trên tường cũ vô cùng thân thuộc
Với một người từng chịu nỗi cách xa
Họ chỉ cần đi ngược con đường đã làm nên xa cách
Là có thể về với mẹ được ngay
Nhưng với một người lính như con
Muốn gặp mẹ phải vượt lên phía trước
Phải lách qua từng bước hiểm nghèo
Ở trên đó bất ngờ con gặp mẹ
Như con đang gặp mẹ bây giờ
Bước chân con chưa kín mảnh sân nhà
Phía biên giới lại những ngày súng nổ
Ngôi nhà mẹ là chiếc ga bé nhỏ
Chúng con đến và đi trong suốt cuộc đời mình.
( https://www.thivien.net/Hữu Thỉnh/ Ngôi nhà của mẹ)
* Chú thích: Hữu Thỉnh, sinh ngày 15 tháng 2 năm 1942 tại Phú Vinh, Duy Phiên, Tam Đảo (Tam Dương), Vĩnh Phúc. Sinh ra trong một gia đình nông dân có truyền thống Nho học nhưng ông đã trải qua tuổi thơ ấu không dễ dàng: ở 6 năm với bác ruột, 10 tuổi phải đi phu, làm đủ mọi thứ lao dịch cho các đồn binh Pháp. Hữu Thỉnh là người từng trải, viết nhiều, thường viết về con người và cuộc sống của người nông dân. Thơ ông giàu chất thơ, tuy giản dị nhưng vô cùng nhạy cảm và sâu lắng.
🖋️ Trong hành trang tinh thần của người lính, quê hương và người mẹ luôn là điểm tựa thiêng liêng. Mỗi khi đi xa, trong sâu thẳm trái tim họ vẫn cháy bỏng một khát khao được trở về với mái ấm gia đình, nơi có mẹ chờ, nơi tuổi thơ gửi lại. Bài thơ “Ngôi nhà của mẹ” của Hữu Thỉnh đã chạm đến tận cùng của tình mẫu tử, tình quê và nỗi nhớ nhà của người lính trong chiến tranh. Với giọng thơ dung dị, giàu cảm xúc, tác phẩm là một khúc hát thiết tha về mái ấm bình dị nhưng bất diệt trong tâm hồn mỗi con người.
🖋️ Hữu Thỉnh (1942) là một trong những gương mặt tiêu biểu của thơ ca Việt Nam thời chống Mĩ, sau đó tiếp tục khẳng định vị trí trong nền thơ hiện đại. Sinh ra từ nông thôn, gắn bó với đồng đất, làng quê, và trực tiếp trải qua chiến tranh, ông đem vào thơ mình cái nhìn vừa đằm thắm, mộc mạc, vừa thiết tha, nhân hậu. “Ngôi nhà của mẹ” là một sáng tác giàu xúc động, tái hiện nỗi nhớ nhung, khát khao đoàn tụ, đồng thời gửi gắm suy tư sâu xa về tình mẫu tử, tình quê và ý nghĩa của ngôi nhà mẹ – biểu tượng cho mái ấm, cho quê hương, cho Tổ quốc.
🖋️ Ngay từ những câu thơ mở đầu, Hữu Thỉnh đã dựng lên khung cảnh trở về đầy xúc động:
“Chiếc vé tàu cũng hồi hộp như con
Khi con về với mẹ”
Chiếc vé tàu – vật vô tri – được nhân hóa, cũng bồi hồi, rung động như trái tim người con. Chỉ một chi tiết nhỏ mà mở ra cả một không gian tâm trạng: niềm mong ngóng, rộn ràng của kẻ xa nhà nay được trở về. Những hình ảnh quen thuộc như “chiếc chõng tre xưa / Nơi mẹ vẫn ngồi khâu cha thường chẻ lạt” đưa người đọc bước vào miền ký ức tuổi thơ, nơi chứa đựng tình yêu thương giản dị mà sâu nặng.
🖋️ Hạnh phúc đoàn tụ khiến mọi xa cách như tan biến:
“Bao xa cách lấp bằng trong chốc lát
Trăm cánh rừng về dưới giọt tranh thưa”
Khoảng cách không gian, thời gian được rút ngắn lại bằng giây phút hội ngộ. Trong niềm xúc động ấy, người con ao ước được sống lại những việc nhỏ bé ngày xưa: “Xin mẹ lại cho con bắt đầu đi gánh nước… Xin mẹ lại cho con nấu bữa cơm mà không cần giấu khói…” Điệp ngữ “xin mẹ lại cho con” vang lên đầy thiết tha, như lời khẩn cầu được trở về làm đứa con nhỏ bé, được sống trong vòng tay mẹ, làm lại từ đầu những việc tưởng chừng bình thường nhưng chan chứa yêu thương.
🖋️ Hình ảnh ngọn lửa hiện lên vừa thực vừa biểu tượng:
“Để con được cảm ơn ngọn lửa nhà ta
Ngọn lửa biết thay con tìm lời an ủi mẹ”
Ngọn lửa bếp ấm không chỉ giữ hơi ấm gia đình mà còn là biểu tượng cho tình mẫu tử, cho niềm tin và sự chở che mà mẹ dành cho con. Cũng vậy, chi tiết “chiếc dây phơi buộc ở đuôi kèo” trở thành chứng nhân của thời gian: “giờ cao hơn với mẹ” – vừa gợi tuổi tác của mẹ, vừa gợi sự thay đổi, già nua, khiến con bồi hồi thương xót. Dây phơi, ngọn lửa, chõng tre – những vật dụng bình dị của đời sống thôn quê – qua thơ Hữu Thỉnh bỗng thấm đẫm cảm xúc, trở thành biểu tượng bất diệt của gia đình.
🖋️ Nhưng sau niềm vui đoàn tụ là nỗi buồn thăm thẳm. Khi nhớ lại chiến tranh, tác giả nghẹn ngào:
“Thương quá những khi mưa con trai mẹ vắng nhà
Chiến tranh đi qua mẹ con mình”
Một câu thơ ngắn mà nặng trĩu: chiến tranh không chỉ là bom đạn, mà còn là những khoảng trống trong ngôi nhà, là những đêm mưa cô đơn, những giọt nước mắt của mẹ. Sự tàn khốc của chiến tranh được thể hiện bằng chính nỗi niềm đời thường ấy, càng thêm ám ảnh.
🖋️ Đến những câu cuối, cảm xúc của người con được nâng lên thành suy tư khái quát:
“Họ chỉ cần đi ngược con đường đã làm nên xa cách
Là có thể về với mẹ được ngay
Nhưng với một người lính như con
Muốn gặp mẹ phải vượt lên phía trước
Phải lách qua từng bước hiểm nghèo”
Cái “trở về” của người lính khác hẳn với người thường. Đó không phải là hành trình lùi lại, mà là bước lên phía trước, đi qua hiểm nguy, đối mặt súng đạn. Niềm hạnh phúc gặp lại mẹ vì thế càng trở nên thiêng liêng, máu thịt, được đánh đổi bằng hi sinh và mất mát.
🖋️ Bài thơ khép lại bằng hình ảnh giàu ý nghĩa:
“Ngôi nhà mẹ là chiếc ga bé nhỏ
Chúng con đến và đi trong suốt cuộc đời mình”
Ngôi nhà của mẹ vừa là chốn đi về riêng tư, vừa là biểu tượng cho quê hương, cho Tổ quốc. Đó là bến đỗ bình yên để con ra đi chiến đấu, cũng là nơi chở che, tiếp sức để con tiếp tục lên đường. Mái nhà ấy, mẹ ấy, không chỉ là của riêng người lính trong thơ, mà là của muôn người Việt Nam trong những năm tháng chiến tranh.
🖋️ Với “Ngôi nhà của mẹ”, Hữu Thỉnh đã viết một bản tình ca chan chứa tình mẫu tử, đồng thời cũng là bản anh hùng ca thầm lặng về người lính và người mẹ Việt Nam. Thơ ông dung dị, đời thường nhưng giàu sức gợi, khiến mỗi người đọc đều thấy bóng dáng chính mình trong đó. Ngôi nhà, ngọn lửa, dây phơi, chõng tre… tất cả hiện lên như chứng nhân của thời gian, của tình thương và của một thời đất nước đi qua đầy gian khổ nhưng chan chứa yêu thương.
🖋️ Có thể nói, bài thơ “Ngôi nhà của mẹ” là sự kết tinh của nỗi nhớ, tình thương và niềm biết ơn. Hữu Thỉnh đã không chỉ viết về một mái nhà, một người mẹ cụ thể, mà còn viết về biểu tượng thiêng liêng muôn đời trong tâm hồn người Việt: mẹ – quê hương – Tổ quốc. Đọc bài thơ, ta càng thấm thía sức mạnh tinh thần bền bỉ mà mái nhà và tình mẹ đã trao cho những người con trong chiến tranh, để rồi trong mọi nẻo đường của đời, ngôi nhà mẹ vẫn mãi là chiếc ga bé nhỏ, đợi chờ, chở che và nâng bước con đi.
———————————-
Học Văn Bằng Công Thức Cùng Cô Diệu Thu – Học chuẩn, thi chuẩn
Hotline: 0833.873.089
Địa chỉ: Ngõ 123, Thuỵ Phương, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Website: https://letrandieuthu.com
#hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu