Hôm nay, hãy cùng cô Diệu Thu tìm hiểu bài thơ “Ngày xưa” của nhà thơ Vũ Cao. Đây là một bài thơ nhẹ nhàng, sâu lắng, gợi lên những ký ức đẹp về văn hóa ru con của người Việt. Bằng việc lồng ghép những câu thơ Kiều quen thuộc trong lời ru của người mẹ, Vũ Cao không chỉ ca ngợi truyền thống văn hóa, mà còn thể hiện lòng cảm thương sâu sắc với thân phận nàng Kiều – một hình tượng đại diện cho những đau khổ, hy sinh của người phụ nữ trong xã hội xưa. Qua bài thơ, chúng ta sẽ thấy được sự gắn kết giữa quá khứ và hiện tại, giữa những giá trị văn chương và đời sống gia đình.
Trong văn hóa Việt Nam, lời ru từ lâu đã trở thành một biểu tượng của tình mẫu tử thiêng liêng và sâu sắc. Lời ru không chỉ là nhịp cầu gắn kết yêu thương giữa các thế hệ mà còn là dòng chảy truyền tải giá trị văn hóa từ đời này sang đời khác. Trong bài thơ “Ngày xưa”, Vũ Cao đã khắc họa hình ảnh người mẹ ru cháu bằng những câu thơ trích từ Truyện Kiều của Nguyễn Du – kiệt tác văn học kinh điển của dân tộc. Qua bài thơ, tác giả không chỉ ca ngợi vẻ đẹp văn hóa truyền thống mà còn bộc lộ nỗi cảm thương với số phận nàng Kiều, đồng thời khắc sâu tình yêu thương vô bờ bến của người mẹ dành cho cháu mình.
Bài thơ mở đầu bằng một khung cảnh gần gũi và quen thuộc trong mỗi gia đình Việt Nam:
Mẹ tôi ru cháu chiều chiều
Thường là ru mấy câu Kiều cháu nghe.
Khung cảnh ru cháu hiện lên vào buổi chiều, thời khắc yên ả, thanh bình của một ngày. Tiếng ru của người mẹ không phải là lời ru dân gian quen thuộc, mà là những câu thơ trong Truyện Kiều. Đây không chỉ là lời ru thông thường để đưa cháu vào giấc ngủ, mà còn là biểu hiện cho tình yêu thương vô tận và ý thức sâu sắc của người mẹ về việc lưu truyền giá trị văn hóa dân tộc.
Thế nhưng, nhân vật “tôi” – người quan sát – lại băn khoăn:
Tôi rằng: cháu hiểu làm sao
Những câu thơ tự thuở nào, mẹ ơi!
Lời tự vấn của nhân vật “tôi” không chỉ là sự thắc mắc về khả năng thấu hiểu của đứa cháu nhỏ, mà còn phản ánh một suy tư lớn lao hơn: làm thế nào để thế hệ trẻ ngày nay có thể cảm nhận và gìn giữ những giá trị văn hóa cổ điển trong đời sống hiện đại? Đây là nỗi trăn trở không của riêng tác giả mà còn là mối quan tâm chung của những người yêu văn hóa, yêu văn học dân tộc.
Người mẹ trong bài thơ không chỉ ru cháu mà còn gửi gắm cả nỗi lòng mình qua những câu thơ Kiều đầy ý nghĩa:
“Mai sau dù có bao giờ
Đốt lò hương ấy, so tơ phím này…”
Những câu thơ vang lên nhẹ nhàng nhưng chất chứa sự đồng cảm sâu sắc với số phận nàng Kiều. Qua lời ru ấy, người mẹ dường như đang tâm sự, đang sẻ chia với nhân vật Kiều – biểu tượng cho những khổ đau, bất hạnh mà người phụ nữ phải gánh chịu trong xã hội phong kiến. Tiếng ru không chỉ đưa cháu vào giấc ngủ mà còn mang theo tâm tư của người mẹ về những bất công trong cuộc đời, về nỗi đau của những phận người phải hy sinh vì hoàn cảnh.
Cảm xúc ấy được đẩy lên cao trào khi người mẹ bâng khuâng nói:
“Nghĩ mà thương phận cô Kiều ngày xưa…”
Lời nói tưởng chừng đơn giản nhưng ẩn chứa biết bao nỗi lòng. Người mẹ không chỉ thương Kiều, mà còn thể hiện sự đồng cảm với tất cả những thân phận phụ nữ chịu nhiều mất mát, thiệt thòi trong xã hội cũ. Từ đó, hình ảnh người mẹ hiện lên không chỉ với vẻ đẹp của tình mẫu tử mà còn với tấm lòng nhân hậu, bao dung – một biểu tượng cho người phụ nữ Việt Nam giàu tình yêu thương và lòng trắc ẩn.
Bài thơ không chỉ dừng lại ở việc khơi gợi nỗi cảm thương với thân phận nàng Kiều mà còn là một lời ngợi ca văn hóa dân tộc. Truyện Kiều của Nguyễn Du từ lâu đã vượt khỏi giới hạn của một tác phẩm văn học để trở thành một phần trong đời sống tinh thần của người Việt. Qua việc lồng ghép những câu thơ Kiều vào lời ru, Vũ Cao đã khẳng định sức sống bền bỉ của tác phẩm, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ gìn và truyền tải những giá trị ấy qua các thế hệ.
Hình ảnh người mẹ trong bài thơ không chỉ là biểu tượng của tình yêu thương mà còn là hiện thân cho vai trò gìn giữ truyền thống văn hóa. Tiếng ru nhẹ nhàng ấy không chỉ nuôi lớn đứa trẻ mà còn nuôi dưỡng cả tinh thần dân tộc, như một dòng chảy liên tục, kết nối quá khứ với tương lai.
Bài thơ “Ngày xưa” của Vũ Cao, với ngôn ngữ giản dị nhưng giàu sức gợi, đã thành công trong việc tái hiện vẻ đẹp của lời ru – một nét đặc trưng trong văn hóa Việt Nam. Không chỉ ngợi ca tình mẫu tử, tác phẩm còn mang thông điệp sâu sắc về việc bảo tồn những giá trị văn hóa quý báu. Qua bài thơ, người đọc không chỉ cảm nhận được tình cảm ấm áp trong không gian gia đình mà còn trân trọng hơn những giá trị văn học đã làm nên bản sắc của dân tộc.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/