Mỗi câu chuyện trong sách không chỉ là chữ và giấy, mà là một thế giới đang chờ các em bước vào. Nhưng để bước qua cánh cửa ấy, các em cần biết nhận ra đâu là giọng kể, đâu là không gian, thời gian, đâu là những chi tiết khiến câu chuyện sống động. Khi nắm được những điều đó ở mức độ nhận biết, các em sẽ không chỉ ‘đọc’ mà còn ‘thấy’ và ‘cảm’ được hơi thở của tác phẩm. Hãy cùng cô Diệu Thu đọc bài viết này nhé!
🔹 Những yêu cầu cần nắm vững
- Nhận biết không gian, thời gian của câu chuyện.
- Nhận biết lời kể, ngôi kể, phân biệt lời người kể chuyện và lời nhân vật.
- Nhận biết điểm nhìn trần thuật, sự thay đổi điểm nhìn và sự kết nối giữa lời kể và lời nhân vật.
- Nhận biết đề tài, câu chuyện, sự kiện, chi tiết tiêu biểu trong truyện.
- Nhận biết nhân vật, đặc điểm nhân vật, đặc điểm của cốt truyện.
- Nhận biết ngôn ngữ độc thoại, đối thoại, độc thoại nội tâm.
- Nhận biết đặc trưng thể loại truyện; thủ pháp nghệ thuật; một số đặc điểm ngôn ngữ văn học.
- Nhận biết bối cảnh lịch sử – văn hóa được thể hiện qua văn bản.
🔹 Một số dạng câu hỏi và cách trả lời
1️⃣ Dạng 1: Xác định ngôi kể trong văn bản
✏ Cách nhận biết:
- Ngôi thứ nhất: Người kể xưng “tôi” hoặc tương đương; có thể là nhân vật chính, nhân vật phụ, người chứng kiến hoặc tác giả “lộ diện”. Thường hạn tri (biết một phần), trừ khi tác giả toàn tri hóa nhân vật kể.
- Ngôi thứ ba: Người kể ẩn danh, không xuất hiện như một nhân vật; có thể toàn tri (biết hết) hoặc hạn tri tùy tác phẩm.
✏ Cách trả lời: Ngôi kể trong văn bản là…
2️⃣ Dạng 2: Xác định điểm nhìn trần thuật
✏ Khái niệm: Vị trí mà người kể chuyện lựa chọn để quan sát, kể lại câu chuyện.
📍 Các loại điểm nhìn:
- Điểm nhìn của người kể chuyện và của nhân vật.
- Điểm nhìn bên ngoài (miêu tả từ bên ngoài, khách quan).
- Điểm nhìn bên trong (qua cảm xúc, ý thức của nhân vật).
- Điểm nhìn không gian (gần – xa), thời gian (quá khứ – hiện tại).
- Điểm nhìn tâm lí, tư tưởng.
✏ Cách trả lời: Điểm nhìn trong văn bản là…
3️⃣ Dạng 3: Xác định đề tài và chủ đề
- Đề tài: Phạm vi hiện thực, lĩnh vực đời sống được tác phẩm phản ánh.
- Chủ đề: Vấn đề trọng tâm tác giả muốn gửi gắm.
📍 Ví dụ:
- Đề tài “Chí Phèo”: Người nông dân trong xã hội cũ.
- Chủ đề “Chí Phèo”: Số phận bi thảm của người nông dân bị tha hóa, lên án xã hội tàn bạo, đồng thời thể hiện niềm tin vào bản chất lương thiện của họ.
✏ Cách trả lời:
- Đề tài: …
- Chủ đề: …
4️⃣ Dạng 4: Xác định không gian
- Thần thoại: Không gian vũ trụ nguyên sơ, nhiều cõi.
- Sử thi: Không gian kì vĩ, cộng đồng, thiên nhiên rộng lớn.
- Truyện ngắn/tiểu thuyết: Không gian ngoại cảnh gắn với đời sống; không gian tâm trạng riêng tư.
✏ Cách trả lời: Không gian trong văn bản là…
5️⃣ Dạng 5: Xác định thời gian
- Thần thoại: Quá khứ nguyên thủy, phiếm chỉ.
- Sử thi: Quá khứ thiêng liêng, thời đại huy hoàng.
- Truyện ngắn/tiểu thuyết: Thời gian tuyến tính, đảo lộn, lồng ghép hoặc đồng hiện.
✏ Cách trả lời: Thời gian trong văn bản là…
6️⃣ Dạng 6: Xác định sự việc, chi tiết tiêu biểu
- Sự việc: Sự kiện có ranh giới rõ, được thể hiện qua lời nói, hành động của nhân vật.
- Chi tiết tiêu biểu: Chi tiết nổi bật, có giá trị khắc họa chủ đề hoặc nhân vật.
✏ Cách trả lời: Các sự việc/chi tiết tiêu biểu là…
7️⃣ Dạng 7: Xác định nhân vật và đặc điểm
- Nhân vật: Con người (hoặc vật, thần linh nhân hóa) trong tác phẩm.
- Phân loại:
- Nhân vật trung tâm: xuất hiện xuyên suốt, giữ vai trò then chốt.
- Nhân vật chính: quan trọng, được miêu tả nhiều.
- Nhân vật phụ: hỗ trợ, kết nối câu chuyện.
- Dấu hiệu nhận biết: Tên gọi, nghề nghiệp, ngoại hình, hành động, lời nói…
✏ Cách trả lời:
- Nhân vật chính là…
- Đặc điểm nhân vật:…
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/