✒️TÌNH MẸ TRONG LÀN KHÓI CHIỀU QUÊ QUA BÀI THƠ “KHÓI CHIỀU” CỦA PHẠM THANH CHƯƠNG
“Lòng vẫn tưởng trong ngày ta trở lại
Dưới hiên xưa mẹ ngồi đợi ta về
Đám mây cũ sau nhà bay lặng lẽ
Cụm khói chiều quanh quẩn dưới trời quê
Con sông nhỏ bến đò xưa thơ ấu
Hàng dừa cao lồng lộng trước sân nhà
Nắng vàng rụng trên cánh đồng cỏ biếc
Bếp lửa hồng ấm lại những ngày qua
Mười năm ấy ngày ta về đã khác
Mảnh sân rêu lá úa ngập rơi đầy
Chỗ mẹ ngồi bao giờ ta quên được
Dẫu bụi mờ hương khói ở quanh đây
Chiều chầm chậm rơi dần ngoài đầu ngõ
Mẹ chờ ta lặng lẽ những tháng ngày
Giàn thiên lý mẹ trồng khi ta lớn
Mùi hương còn thoang thoảng dưới mưa bay “
(Nhà thơ Phạm Thanh Chương)
✒️ Nhà phê bình văn học Hoài Thanh từng quan niệm: “Thơ là tiếng lòng đồng vọng, là nơi để trái tim con người bày tỏ những nỗi niềm thầm kín nhất.” Quả thật, chính bởi đặc trưng giàu cảm xúc và sức gợi, thơ ca từ lâu đã trở thành mảnh đất màu mỡ để con người gửi gắm tình yêu thương và nỗi nhớ khôn nguôi. Trong dòng chảy ấy, tình mẫu tử luôn là đề tài bất tận, vừa bình dị vừa thiêng liêng. Bài thơ “Khói chiều” của nhà thơ Phạm Thanh Chương là một khúc ca thổn thức như thế, chan chứa hoài niệm, xót xa và tình yêu thương bất diệt của người con dành cho mẹ.
✒️ Phạm Thanh Chương là một gương mặt thơ mang giọng điệu trầm lắng, giàu chất hoài niệm. Thơ ông thường gắn liền với những miền ký ức tuổi thơ, với hình ảnh quê hương và đặc biệt là tình mẹ – nguồn cội của sự sống và tâm hồn. “Khói chiều” là một thi phẩm tiêu biểu cho cảm hứng ấy. Với giọng điệu nhẹ nhàng, hình ảnh gần gũi, tác phẩm đã khắc họa thành công những cung bậc cảm xúc của một người con trở về quê cũ sau nhiều năm xa cách, đối diện với nỗi trống vắng khi bóng dáng mẹ hiền đã không còn.
✒️ Ngay từ những khổ thơ đầu, tác giả đã khắc họa một bức tranh tuổi thơ và ký ức êm đềm về quê nhà:
“Lòng vẫn tưởng trong ngày ta trở lại
Dưới hiên xưa mẹ ngồi đợi ta về
Đám mây cũ sau nhà bay lặng lẽ
Cụm khói chiều quanh quẩn dưới trời quê”
Bốn câu thơ mở ra một khung cảnh vừa quen vừa xa. Điệp khúc “lòng vẫn tưởng” gợi cảm giác mong chờ, khao khát đến khôn nguôi. Hình ảnh “mẹ ngồi đợi ta về” hiện lên giản dị mà thiêng liêng, là biểu tượng cho tình yêu thương vô điều kiện. Cùng với đó, “mây cũ”, “khói chiều” mang sắc thái mơ hồ, bảng lảng, như chính dòng hồi ức đang quẩn quanh, không dứt. Quê hương hiện ra với vẻ bình yên và thân thuộc, gắn liền với tuổi thơ và vòng tay mẹ, khiến mỗi nhịp thơ đều trĩu nặng tình thương nhớ.
✒️ Quê hương trong ký ức hiện lên rất giàu hình ảnh và màu sắc:
“Con sông nhỏ bến đò xưa thơ ấu
Hàng dừa cao lồng lộng trước sân nhà
Nắng vàng rụng trên cánh đồng cỏ biếc
Bếp lửa hồng ấm lại những ngày qua”
Những câu thơ gợi nhắc bao hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt: bến đò, con sông, hàng dừa, bếp lửa. Mỗi chi tiết không chỉ là cảnh vật, mà còn là kỷ niệm gắn với tuổi thơ, với sự chở che của mẹ. Đặc biệt, hình ảnh “bếp lửa hồng” gợi bao tầng ý nghĩa: đó là hơi ấm gia đình, là ngọn lửa tình mẹ, là ký ức bền lâu nuôi dưỡng tâm hồn người con. Khung cảnh ấy khiến ta liên tưởng đến dòng thơ Bằng Việt trong “Bếp lửa”: “Một bếp lửa ấp iu nồng đượm – Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.” Như vậy, những hình ảnh trong “Khói chiều” vừa gợi cái riêng của tác giả, vừa hòa chung với mạch nguồn thơ ca viết về mẹ trong văn học dân tộc.
✒️ Nhưng dòng hồi ức ấy đột ngột vỡ òa trong nỗi buồn thương khi người con trở về sau mười năm xa cách:
“Mười năm ấy ngày ta về đã khác
Mảnh sân rêu lá úa ngập rơi đầy
Chỗ mẹ ngồi bao giờ ta quên được
Dẫu bụi mờ hương khói ở quanh đây”
Thời gian đã để lại dấu vết tàn phai: sân rêu phong, lá úa rơi, chỗ ngồi của mẹ trống vắng. Đặc biệt, từ “dẫu” mở đầu câu thơ cuối như một tiếng nấc, một sự bất lực không thể nào khỏa lấp. Người con day dứt trước hiện thực: mẹ đã vĩnh viễn không còn. Hương khói phảng phất chính là dấu vết của sự chia lìa, nhưng cũng là sự hiện diện bất tử của tình mẫu tử. Ở đây, nỗi nhớ thương không chỉ là cảm xúc cá nhân, mà còn chạm đến một quy luật phổ quát của đời người: ai cũng phải trải qua mất mát để thêm trân trọng những giá trị thiêng liêng.
✒️ Khổ cuối khép lại bằng một không gian trĩu nặng cảm xúc:
“Chiều chầm chậm rơi dần ngoài đầu ngõ
Mẹ chờ ta lặng lẽ những tháng ngày
Giàn thiên lý mẹ trồng khi ta lớn
Mùi hương còn thoang thoảng dưới mưa bay”
Nhịp thơ chậm, gợi bước đi chậm rãi của thời gian, gợi sự rơi rụng của tuổi đời. Hình ảnh “giàn thiên lý” và “mùi hương” là chi tiết giàu sức gợi: nó vừa cụ thể, gợi không gian quê nhà, vừa mang tính biểu tượng cho tình mẹ. Dẫu người mẹ đã khuất, tình thương vẫn như hương thiên lý thoang thoảng, bền bỉ, thủy chung, không phai mờ trong ký ức người con. Khung cảnh chiều buông càng làm nổi bật nỗi cô đơn, nhưng cũng khiến tình mẹ hiện lên thiêng liêng, bất diệt.
✒️ Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng nhiều hình ảnh quen thuộc, giản dị mà giàu sức gợi, tạo nên bức tranh quê hương chan chứa cảm xúc. Ngôn ngữ thơ không cầu kỳ, nhạc điệu nhẹ nhàng, chậm rãi như nhịp rơi của thời gian, hòa quyện với nỗi nhớ thương da diết. Thủ pháp đối sánh quá khứ – hiện tại làm nổi bật sự đổi thay và nỗi mất mát, khiến cảm xúc càng thêm sâu lắng.
✒️ Nhà thơ Xuân Diệu từng viết: “Thơ là tiếng gọi của trái tim, là hơi thở của tâm hồn trước cuộc đời.” Quả thật, đọc “Khói chiều”, người ta cảm nhận được hơi thở của một trái tim yêu thương, day dứt và biết trân trọng những giá trị vĩnh hằng. Bài thơ không chỉ là tiếng lòng riêng của tác giả khi nhớ mẹ, mà còn là sự nhắc nhở cho tất cả chúng ta: hãy biết giữ gìn, yêu thương cha mẹ khi còn có thể, để rồi mai này không phải nuối tiếc trong “khói chiều” lặng lẽ của nỗi nhớ và mất mát.
———————————-
Học Văn Bằng Công Thức Cùng Cô Diệu Thu – Học chuẩn, thi chuẩn
Hotline: 0833.873.089
Địa chỉ: Ngõ 123, Thuỵ Phương, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Website: https://letrandieuthu.com
#hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu