Trong kho tàng văn học Việt Nam hiện đại, chủ đề về mẹ luôn là nguồn cảm hứng sâu sắc và thiêng liêng đối với nhiều nhà thơ, nhà văn. Viết về mẹ không chỉ là thể hiện tình yêu thương mà còn là sự tri ân, sự day dứt, lòng biết ơn chân thành dành cho người phụ nữ vĩ đại nhất đời mình. Lưu Quang Vũ, một nhà thơ, nhà soạn kịch nổi bật của thế kỷ XX, cũng đã dành những vần thơ xúc động nhất để viết về mẹ. Bài thơ “Gửi mẹ” không chỉ là lời xin lỗi muộn màng, là nỗi nhớ thương da diết của người con ở nơi chiến trường xa, mà còn là bản anh hùng ca ngợi ca vẻ đẹp âm thầm, kiên cường, bao dung của người mẹ Việt Nam trong thời chiến. Hãy cùng cô Diệu Thu phân tích bài thơ này.
Mở đầu bài thơ là một lời thú nhận chân thành và đầy xúc động:
“Trên đời chẳng ai lo cho ta bằng mẹ
Cũng chẳng ai ta làm khổ nhiều như mẹ của ta”
Chỉ bằng hai câu thơ ngắn, Lưu Quang Vũ đã khái quát được tình yêu vô điều kiện của mẹ, đồng thời thể hiện nỗi ân hận day dứt của người con. Mẹ luôn là người lo lắng, hy sinh vì con nhiều nhất, nhưng cũng chính là người phải chịu nhiều tổn thương nhất từ những sai lầm, bồng bột của con. Đây không chỉ là lời của riêng nhà thơ, mà còn là tiếng lòng chung của bao người con đã từng vô tình làm mẹ buồn.
Trong dòng hồi tưởng, Lưu Quang Vũ trở về với tuổi thơ đã qua, nơi có những lỗi lầm mà giờ đây anh chỉ có thể tiếc nuối:
“Mẹ ơi nếu con được sống lại tuổi thơ
Con sẽ chẳng bao giờ mải chơi trốn học
Đứa con trai nhiều lỗi lầm ương ngạnh
Sẽ không lần nào làm mẹ xót xa.”
Cái “nếu” đầy đau đáu ấy vang lên như một lời sám hối muộn màng. Nhưng chính sự chân thành đó lại càng khiến người đọc cảm động, bởi tình yêu dành cho mẹ không chỉ thể hiện ở những hành động, mà còn trong những ý thức tỉnh ngộ sâu sắc.
Những câu thơ tiếp theo là ước mơ tưởng như không thể:
“Ước mẹ trẻ hoài như buổi mới gặp cha
Ước con được sống suốt đời bên mẹ”
Đây là những dòng thơ đẹp và đau, đẹp vì tình cảm, đau vì thực tại. Thời gian không cho mẹ trẻ lại, và chiến tranh không cho con ở bên mẹ mãi. Nỗi khát khao được báo đáp, được gắn bó bên mẹ lại phải gác lại, vì người con lên đường ra trận:
“Mẹ muốn ăn cá thu con chẳng nề xuống bể
Chẳng ngại lên ngàn kiếm đọt măng mai
Nhưng xứ sở ta quân Mỹ tới rồi
Cùng bè bạn con lên đường đuổi giặc.”
Những hình ảnh gần gũi, đời thường, “xuống bể”, “lên ngàn”, thể hiện lòng hiếu thảo mộc mạc mà tha thiết. Nhưng nghĩa vụ với đất nước khiến người con tạm gác tình riêng vì nghĩa lớn. Chính điều đó làm cho tình cảm gia đình trong bài thơ càng thêm thiêng liêng trong hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt.
Bên cạnh tình cảm con dành cho mẹ, bài thơ còn là bức chân dung đầy cảm phục về người mẹ Việt Nam thời chiến:
“Mẹ vui vẻ gánh lấy phần khó nhọc
Việc cơ quan, việc Đảng, việc nhà
Đánh Pháp năm xưa, đánh Mỹ bây giờ
Quen vất vả, mẹ quản gì sương nắng.”
Mẹ không chỉ là hậu phương, mà còn là một người phụ nữ gắn bó với cách mạng, luôn hy sinh, gánh vác việc nước, việc nhà. Dù gian khổ, mẹ không hề than phiền, một biểu tượng của người phụ nữ kiên cường, bất khuất.
Tình cảm nhớ thương dâng lên mạnh mẽ nhất trong khổ thơ người con nằm giữa rừng đêm:
“Đêm nay con nằm rừng xa gió lạnh
Mẹ nghỉ chưa hay đã thức rồi?”
Giữa núi rừng hoang lạnh, điều khiến người con thao thức không phải là sự hiểm nguy, mà là hình bóng người mẹ nơi quê nhà. Một nỗi nhớ âm thầm mà cháy bỏng, một sự lo lắng xen lẫn tự trách:
“Suốt một đời chưa có lúc nghỉ ngơi
Nghĩ thương mẹ, giận quân thù quá đỗi.”
Càng thương mẹ bao nhiêu, con càng căm giận kẻ xâm lăng bấy nhiêu. Bởi vì chiến tranh, mẹ chưa một ngày được nghỉ ngơi, con phải xa nhà, sống trong khắc nghiệt. Cảm xúc ấy là kết tinh của tình mẫu tử và tình yêu Tổ quốc.
Hai khổ thơ cuối dồn nén suy tư, chiêm nghiệm:
“Mọi giả dối quanh co mọi tàn bạo hận thù
Đều nát vụn trước mắt hiền của mẹ.”
Người mẹ, với trái tim yêu thương, đôi mắt lương thiện, là chuẩn mực đạo đức tuyệt đối. Trước sự bao dung và giản dị ấy, mọi xấu xa trên đời đều trở nên trơ trẽn, nhỏ bé. Và đó cũng chính là sức mạnh tinh thần nâng đỡ người con trên mọi chặng đường gian khổ:
“Con sẽ đi qua mọi đèo dốc trông gai
Bằng đôi chân của mẹ, mẹ ơi.”
Câu thơ khép lại như một lời nguyện ước. Đôi chân mẹ, biểu tượng cho nghị lực, sự hy sinh và tình yêu thương, chính là niềm tin để con vững bước. Mẹ không chỉ là người sinh ra con, mà còn là ngọn lửa dẫn đường trong suốt cuộc đời.
“Gửi mẹ” là một bài thơ giản dị mà sâu sắc, là tiếng lòng thiết tha của một người con gửi về mẹ nơi quê nhà trong hoàn cảnh đất nước chiến tranh. Với giọng điệu chân thành, lời thơ mộc mạc mà giàu cảm xúc, Lưu Quang Vũ đã khắc họa thành công hình ảnh người mẹ Việt Nam anh hùng, đồng thời gửi gắm tình mẫu tử bất diệt và lý tưởng cao đẹp của thế hệ trẻ. Bài thơ không chỉ là lời tri ân, mà còn là bài học về lòng biết ơn, về sự hy sinh thầm lặng, về tình yêu nước nồng nàn.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/