Trong kho tàng văn học Việt Nam, có những thi phẩm như chiếc cầu nối liền hai bờ lịch sử – nơi quá khứ hào hùng gặp gỡ hiện tại rực rỡ. Bài thơ “Đọc thơ Ức Trai” của Sóng Hồng là một minh chứng như thế. Từ những câu chữ mộc mạc mà chan chứa cảm xúc, tác giả không chỉ dựng lại hình tượng Nguyễn Trãi – bậc anh hùng văn võ song toàn – mà còn gửi gắm sự tri ân sâu sắc của hậu thế với những người đã hiến trọn đời mình cho dân tộc. Đọc bài thơ, ta như cùng tác giả ngồi bên ngọn đèn đêm đông, trò chuyện với “người xưa”, để rồi lòng trào dâng niềm tự hào xen lẫn nỗi xót thương.
Bài thơ mở ra trong khung cảnh tĩnh lặng, giá lạnh của đêm đông:
Đêm đông sương lạnh
Quanh nhà tiếng trùng ra rả
Dưới đèn lần đọc thơ Ức Trai
Canh khuya nói chuyện với người xưa
Và thức tỉnh một thời qua.
Nhịp thơ chậm rãi, ngôn ngữ giản dị mà gợi hình, gợi cảm. Giữa không gian cô tịch, tiếng trùng như vọng về từ sâu thẳm quá khứ, soi sáng bởi ánh đèn khuya, nhà thơ như đang bước qua ranh giới thời gian để gặp Nguyễn Trãi – vị anh hùng của thế kỷ XV. Cảm giác “thức tỉnh một thời qua” là sự giao thoa giữa hiện tại và dĩ vãng, khơi nguồn cho mạch hoài niệm và tri ân.
Tiếp đó, Sóng Hồng khắc họa hình tượng Nguyễn Trãi trong kháng chiến chống Minh:
Ai chí khí hiên ngang
Hơn đời mưu lược,
Cứu dân cứu nước, nhớ lời cha,
Một lòng ưu ái vì dân tộc,
Lo trước vui sau giữ nếp nhà.
Những câu thơ ngợi ca khí phách hiên ngang, tài thao lược hơn người và tấm lòng đặt lợi ích nhân dân lên hàng đầu. Đặc biệt, tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi được nhắc lại đầy trân trọng:
Lấy nhân nghĩa chống bạo tàn,
Dựa sức dân dẹp tan kình ngạc.
Nguyễn Trãi hiện lên vừa là vị tướng “vung gươm khiếp vía quân Minh”, vừa là nhà ngoại giao, nhà văn hóa “múa bút mềm gan tướng giặc” – hội tụ cả tài văn lẫn võ, cả trí tuệ lẫn nhân tâm.
Nhưng khúc ca chiến thắng chưa vang lâu thì bi kịch ập đến. Sau ngày sóng gió chiến trường lắng xuống, Nguyễn Trãi phải “lui về núi cũ”, sống ẩn dật giữa “cúc tùng” và lặng lẽ chứng kiến những biến đổi chốn quan trường:
Đau đớn nhìn việc đời biến đổi
Như mây trôi nước chảy xuôi dòng.
Nỗi đau ấy được đẩy đến đỉnh điểm khi bi kịch Lệ Chi Viên xảy ra – một vụ án oan khiến:
Hận anh hùng, nước biển Đông cũng không rửa sạch!
Tác giả vừa thương xót vừa phẫn uất, cảm nhận sâu sắc nỗi oan của một bậc thiên tài trọn đời vì nước.
Đọc thơ Nguyễn Trãi, Sóng Hồng như tìm thấy linh hồn cao khiết, tấm lòng yêu nước thương dân và sự nghiệp sáng ngời muôn đời của ông:
Nay đọc thơ Người,
Lòng ta đau xót.
Thấm từng câu:
Yêu nước thương dân,
Tâm hồn cao khiết.
Sự nghiệp muôn năm vẫn sáng ngời.
Những câu kết mở ra một hình ảnh giàu xúc cảm:
Ù ù gió thổi bên ngoài,
Trăng bạc rung rinh cành sấu.
Trông ra tưởng thấy Ức Trai.
Trên đỉnh Côn Sơn đang mỉm cười
Nhìn con cháu thời Hồ Chí Minh anh dũng
Đã lấy máu viết nên Bình Tây đại cáo.
Ở đây, quá khứ và hiện tại giao hòa, tạo nên một mạch truyền thống bất diệt.
Bằng bố cục mạch lạc, ngôn ngữ giản dị mà giàu sức gợi, kết hợp nhuần nhuyễn giữa tự sự và trữ tình, “Đọc thơ Ức Trai” vừa là bức chân dung Nguyễn Trãi sống động vừa là bản hòa ca tri ân. Tính chính luận hòa quyện cảm hứng lãng mạn giúp tác phẩm không chỉ khơi dậy niềm tự hào dân tộc mà còn gợi nhắc về trách nhiệm tiếp nối chí lớn của cha ông.
Có thể nói, “Đọc thơ Ức Trai” là khúc tri âm của Sóng Hồng với Nguyễn Trãi – tiếng lòng của hậu thế trước một bậc anh hùng văn võ song toàn nhưng chịu bi kịch oan khuất. Từ ánh đèn khuya mùa đông, hình bóng Nguyễn Trãi vẫn soi rọi đến hôm nay, trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho những thế hệ tiếp bước trên con đường dựng xây và bảo vệ Tổ quốc.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/