🍚 MIẾNG CƠM CHÁY VÀ MỘT PHẦN KÍ ỨC KHÔNG THỂ NGUÔI QUA TRUYỆN NGẮN “CƠM MÙI KHÓI BẾP” CỦA HOÀNG CÔNG DANH 🍚
“Bốn năm từ ngày lấy vợ, tết này anh mới đưa được cả vợ và con về quê. Từ Sài Gòn về miền Trung không hẳn quá xa, nhưng vì có đứa con nhỏ nên chuyện đi lại khó khăn.
Mấy lần trước anh chỉ về một mình, dăm hôm lại trở vào. Lần này cả nhà mới được về quê, cho đứa con ăn tết quê nội lần đầu. Bà mẹ ngoài sáu mươi đon đả chạy ra tận ngõ đón. Lưng bà đã bắt đầu cong hình đòn gánh. Tay phải bà cắp bồng đứa cháu nội, tay trái vẫn chèo móc thêm một túi xách. Đặt xong đồ đạc vào góc nhà, bà bảo: “Chắc bây đói bụng rồi, để mẹ đi nấu cơm cho ăn”. Cô con dâu còn mệt hơi xe đáp: “Chúng con ghé ăn trên thị xã rồi mới về đây”. Nói xong cô quay sang chồng: “Bún nuốt chả trôi nữa là cơm”. Bà hơi chạnh lòng: “Về tới xứ mình rồi còn ăn chi dọc đường dọc sá cho tốn tiền. Thôi ra rửa ráy, để mẹ đi pha nước chanh cho bây uống. Chanh vườn nhà mình chứ không phải chanh Tàu đâu. Uống vô cái khỏe liền”. Anh cười bảo mẹ khách sáo quá, con cái chứ có phải ai xa lạ mà cung rước mời mọc. Bà móm mém: “Thì bây đi cả, nhà vắng vẻ mấy lâu. Thấy có người mừng quá. Ba năm là cả ngàn ngày chứ có ít ỏi chi”.
Hôm sau bà lọ mọ dậy từ lúc trời chưa hửng sáng, nhóm lửa rơm bắc nồi cơm. Thằng cháu nội ba tuổi chạy xuống thấy khói bếp bốc ngùn ngùn, khiếp quá hét toáng lên: “Cháy nhà”. Anh chị đang ngủ giật mình vùng dậy. Anh bảo nhà đã có bếp gas, mẹ nấu gì thứ rơm đó nữa cho cực. Bà cười: “Tụi bây ăn cơm nồi cơm điện thành phố quen rồi, về quê mẹ nấu cơm lửa rơm cho thơm mùi đồng mùi rạ. Mà cơm nấu rơm mới có miếng cháy ăn giòn. Mấy hồi anh nhỏ, bữa ăn không có miếng cơm cháy là giãy nảy lên bướng bỉnh chẳng chịu ăn. Nhớ không?”.
Trời rạng tưng tửng sáng, thấy khói bay lên lèn qua mái tranh, anh chợt bùi ngùi. Nhớ ngày xưa còn nhỏ, sáng sớm anh chạy xuống bếp nằm cuộn trong lòng mẹ ngủ nướng thêm một lúc. Thức giấc giở nắp nồi ngửi mùi cơm. Rồi lấy đũa xới hết cơm lên để lột ra miếng cháy ở đáy ăn trước. Lớn lên vào Sài Gòn lập nghiệp, cưới vợ sinh con ở đấy, xa cái bếp quê dần thành quên. Với lại ở trong đó đâu có mấy ai ăn sáng ở nhà. Cái bụng cũng “lười” và “yếu” đi, sáng phải bún hoặc cháo mới nuốt nổi. Giờ về thấy cơm thèm thì thèm thật nhưng ăn chi vô. Cô con dâu bảo: “Mẹ bày ra nấu bữa sáng làm gì cho cực. Chúng con ra quán ăn miếng là rồi việc”. “Bây nói chi lạ. Ăn uống phải đàng hoàng chớ. Bữa sáng là quan trọng lắm. Không ai thương bằng cơm thương đâu con. Ăn cơm chắc bụng no lâu. Mấy cái thứ bún cháo nước õng ệu, chỉ nhoáng là đói lại liền à” – bà vừa san cơm ra chén vừa nói. Ba chén cơm trắng, đĩa cá đồng kho nghệ. Anh háy mắt qua vợ ý bảo ăn đi, ăn lấy lòng mẹ một miếng. Chị lại háy mắt qua anh lắc đầu, có mà sức Thánh Gióng mới nuốt trôi. Thằng cu con nhìn chằm chằm chén cơm. Cuối cùng chỉ có anh trệu trạo làm được ba miếng, như là ăn tượng trưng cho mỗi người một miếng. Tranh thủ lúc mẹ đi ra giếng, anh lùa cả ba chén cơm trắng vào lại nồi.
Sáng hôm sau bà lại dậy sớm. Lại nhóm bếp rơm nấu cơm. Xong bữa nồi cơm không vơi được là mấy, vẫn đầy như lòng mẹ. Anh gắng ăn được nửa chén. Chén lòng san đôi cho mẹ cho vợ. Anh dối mẹ chở vợ con đi xem chợ tết, đi thăm thú làng quê, thực chất là để ghé quán cho vợ con ăn bún ăn cháo. Anh tự nhủ sáng mai phải thức sớm ngồi nấu bếp với mẹ như xưa. Tự nhủ sáng mai phải ăn chén cơm đầy với mẹ, nhai một miếng cơm cháy giòn thơm. Nhưng lâu ngày giờ về quê gặp lại bạn bè người thân, chỗ này mời chén rượu, chỗ kia mời bữa cơm. Cơm rượu quê hàn huyên câu chuyện ngày dài tới tận khuya. Hôm sau thức dậy đã sáng trợt sáng trời, cổ họng khô khốc không ăn nổi cơm dẻo, huống hồ là miếng cơm cháy.
Chưa hết tết, mới ngày mùng bốn anh lại phải đưa vợ con vào Sài Gòn. Bà mẹ dậy sớm làm gà, nấu cơm. Vẫn một mình bà cặm cụi với cái bếp. Bà xúc đầy đơm cơm vào chiếc cà mèn. Gà luộc cho vào hộp đựng. “Bây đem lên xe mà ăn. Cơm dọc đường dọc sá không ngon đâu”. Con cháu lên taxi rồi bà còn dặn theo: “Vào trong nhớ ăn uống đàng hoàng nghe bây. Đừng bỏ bữa sáng. Không ai thương bằng cơm thương”.
Vào tới Sài Gòn cà mèn cơm vẫn còn một nửa. Vợ định đem đi đổ. Anh can bảo để đấy, phơi khô cất giữ làm kỷ niệm. Qua tháng ba nghe tin mẹ bệnh, anh tức tốc về nhà. Nằm trên giường, gặp con câu đầu tiên bà hỏi: “Con ăn chi chưa? Mẹ không bắc cơm được. Thôi ra đầu chợ ăn tạm. Bữa nào khỏe mẹ nấu cơm cho ăn. Tội nghiệp”.
Nhưng mẹ không khỏe nữa, yếu dần, được thêm hai bữa thì nhắm mắt.
Đưa mẹ ra đồng xong, về nhà nhìn chén cơm trắng đặt trên bàn thờ, anh thấy nhói lòng. Ân hận. Thế là hết cơ hội được ăn với mẹ một chén cơm sáng thật đầy, để nghe mẹ nói câu “không ai thương bằng cơm thương”.
Tiếc nuối. Thèm miếng cơm cháy mẹ nấu quá. Giòn và thơm, mùi hương đồng mùi nước quê, cả mùi khói bếp. Chỉ có mẹ mới nấu được miếng cơm cháy ngon như thế.
Hôm lên đường vào Sài Gòn, anh dậy sớm nấu chén cơm đặt lên bàn thờ mẹ. Anh tự mình vo gạo, tự mình nhóm bếp rơm. Loay hoay một hồi. Bếp nhà đầy khói. Và khói…”
(Hoàng Công Danh, Chuyến tàu vé ngắn, NXB Trẻ, trang 49 – 54 2016, TPHCM)
🍚 Có người từng nói: “Văn học là chiếc chìa khóa mở ra những cánh cửa của ký ức, để mỗi lần ngoảnh lại, con người tìm thấy chính mình trong những điều tưởng như nhỏ bé và bình dị nhất.” Thật vậy, văn học không chỉ phản ánh cuộc sống mà còn khơi dậy trong ta tình cảm, lòng biết ơn và sự trân trọng đối với những gì gần gũi, thân quen. Truyện ngắn “Cơm mùi khói bếp” của Hoàng Công Danh là một minh chứng tiêu biểu. Qua câu chuyện giản dị về những bữa cơm quê, tác giả đã khắc họa một bức tranh chan chứa tình mẫu tử và gửi gắm lời nhắc nhở sâu xa về sự biết ơn và trân trọng đối với mẹ, đối với gia đình.
🍚 Hoàng Công Danh là một cây bút trẻ xuất thân từ miền Trung, giàu trải nghiệm thực tế và gắn bó sâu sắc với quê hương. Văn chương của anh thường nhẹ nhàng, dung dị nhưng lắng sâu, giàu chất tự sự và đậm hơi thở cuộc sống đời thường. “Cơm mùi khói bếp” in trong tập truyện “Chuyến tàu vé ngắn” (2016) là một trong những tác phẩm giàu cảm xúc nhất của anh. Qua hình tượng người mẹ tần tảo cùng những bữa cơm khói bếp đậm mùi quê, truyện đã gợi lại ký ức tuổi thơ, đồng thời khẳng định giá trị bền lâu của tình mẫu tử trong cuộc đời mỗi con người.
🍚 Trước hết, tác phẩm ghi dấu bằng hình tượng người mẹ quê lam lũ mà bao dung. Dẫu tuổi đã ngoài sáu mươi, lưng đã còng hình đòn gánh, nhưng bà vẫn tất bật từ việc đón con cháu ở ngõ cho đến nấu nướng, chuẩn bị bữa ăn, gói ghém từng món để con đem theo đường xa. Mỗi lời nói, mỗi hành động của bà đều thấm đẫm tình thương: “Không ai thương bằng cơm thương.” Với bà, bữa cơm sáng nấu bằng bếp rơm không chỉ để no bụng mà còn là cách để truyền gửi tình yêu thương, để níu giữ hương vị đồng quê trong lòng con cháu. Tình thương ấy thầm lặng, bền bỉ, chẳng ồn ào, nhưng chính sự giản dị ấy đã trở thành thiêng liêng, khiến người con sau này day dứt khôn nguôi.
🍚 Bên cạnh tình mẹ bao la, tác phẩm còn thể hiện rõ khoảng cách thế hệ và sự đổi thay của lối sống hiện đại. Người mẹ gắn bó với khói bếp, cơm gạo, miếng cháy giòn thơm; còn thế hệ con cháu quen với nhịp sống đô thị, ưa chuộng bún, cháo tiện lợi ngoài quán. Chính sự khác biệt ấy đã tạo nên những tình huống vừa buồn cười vừa xót xa: con dâu khẽ lắc đầu trước chén cơm trắng, đứa cháu nhỏ tưởng khói bếp là “cháy nhà”, người con trai lén đổ cơm vào nồi để tránh phật lòng mẹ. Qua đó, Hoàng Công Danh không chỉ ghi lại hiện thực mà còn gửi gắm nỗi lo âu về sự phai nhạt của những giá trị truyền thống giữa đời sống vội vã hôm nay.
🍚 Điểm nhấn cảm xúc của tác phẩm dồn nén ở những trang cuối, khi người mẹ lâm bệnh rồi qua đời. Chén cơm trắng trên bàn thờ, miếng cơm cháy giòn thơm chỉ còn trong ký ức đã trở thành biểu tượng của sự mất mát và tiếc nuối muộn màng. Người con chưa kịp cùng mẹ ăn một bữa cơm trọn vẹn, chưa kịp nhai lại miếng cơm cháy tuổi thơ, để rồi chỉ còn lại khói bếp cay xè mắt và niềm ân hận không nguôi. Tác phẩm vì thế không chỉ tái hiện tình mẫu tử mà còn gợi lên một triết lý sống sâu xa: hãy trân trọng những gì giản dị khi còn hiện hữu, bởi một khi đã mất đi, tất cả chỉ còn lại trong hoài niệm.
🍚 Đọc “Cơm mùi khói bếp”, ta càng trân trọng hơn những giá trị nội dung và nghệ thuật mà tác phẩm đem lại. Về phương diện nội dung, đây là truyện ngắn giàu giá trị nhân văn, ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, gợi nhắc những truyền thống ấm áp từ bữa cơm quê, khơi gợi nỗi nhớ về mẹ và tuổi thơ, đồng thời đặt ra lời nhắn nhủ tha thiết: hãy biết trân trọng và đừng để yêu thương thành muộn màng. Về phương diện nghệ thuật, tác phẩm nổi bật với giọng văn thủ thỉ, mộc mạc, gần gũi như một lời tâm tình; cách xây dựng tình huống đời thường nhưng gợi mở nhiều tầng ý nghĩa; việc khắc họa những hình ảnh quen thuộc như bếp rơm, nồi cơm, miếng cháy, làn khói bếp rất tinh tế và giàu tính biểu tượng. Đặc biệt, sự kết hợp giữa hồi ức và hiện tại tạo nên sức lay động mạnh mẽ, khiến câu chuyện giản dị mà lắng sâu, dễ đi vào lòng người.
🍚 Bằng giọng văn dung dị, giàu chất tự sự, Hoàng Công Danh đã dệt nên một truyện ngắn thấm đẫm nhân văn. “Cơm mùi khói bếp” không chỉ kể về một người mẹ cụ thể mà còn khiến ta nhớ đến những người mẹ Việt Nam tần tảo, hi sinh cả đời vì con cháu. Qua đó, tác giả gửi đến người đọc thông điệp sâu sắc: tình mẹ chính là gốc rễ của mỗi đời người, là chốn bình yên để ta trở về, và bữa cơm quê với mùi khói bếp chính là hương vị của yêu thương vĩnh cửu.
🍚 Nhà thơ Nguyễn Duy từng viết mấy câu thơ:“Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa / Miệng nhai cơm búng, lưỡi lùa cá xương.” Quả thật, hình ảnh người mẹ và bữa cơm quê luôn là nguồn mạch bất tận của văn chương cũng như của tình cảm con người. Đọc “Cơm mùi khói bếp”, ta càng thấm thía hơn nỗi day dứt của người con trong truyện để tự nhắc nhở mình: hãy yêu thương, trân trọng cha mẹ khi còn có thể, bởi không ai thương ta hơn cha mẹ, và cũng không có hương vị nào ấm áp bằng mùi cơm khói bếp quê nhà.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/