Từ thuở con người biết cất lên lời nói, vẽ lại hình ảnh cuộc sống bằng chữ nghĩa, cũng là lúc văn học hình thành như một nhu cầu tất yếu của tinh thần. Văn học không chỉ để đọc, để cảm, mà còn để hiểu – hiểu về thế giới, về con người và về chính mình. Nó tồn tại như một dòng chảy bền bỉ, chở theo những giá trị nhân văn cao đẹp qua từng thời đại. Chính vì vậy, văn học mang trong mình nhiều chức năng quan trọng – vừa nhận thức, vừa giáo dục, lại vừa nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mỹ trong tâm hồn mỗi người. Hãy cùng cô Diệu Thu khám phá các chức năng của văn học nhé!
✨ 1. Chức năng nhận thức
- Văn học là phương tiện đặc biệt giúp con người nhận thức hiện thực cuộc sống và thế giới nội tâm của chính mình. Nếu như khoa học cung cấp cho con người những tri thức lý tính thì văn học mang đến một thế giới sống động hơn, cảm xúc hơn và nhiều chiều sâu hơn.
- Nhờ tác phẩm văn học, ta có thể “đi” đến những miền đất xa lạ, sống trong những thời đại đã qua, thấu hiểu nỗi đau của người khác, từ đó mở rộng tầm nhìn và vốn sống của bản thân.
- Chính vì vậy, đã từng có người nói rằng: “Văn học là cuốn sách giáo khoa của đời sống”. Qua các tác phẩm, ta thấy được một tấm gương phản chiếu xã hội – có ánh sáng, có bóng tối, có niềm vui, có khổ đau. Nhưng điều quan trọng là, thông qua tấm gương ấy, người đọc không chỉ “nhìn thấy” mà còn ngẫm nghĩ, chiêm nghiệm và thức tỉnh.
- Nhận thức ở đây không chỉ là về thế giới khách quan mà còn là những rung động, trăn trở về bản ngã – để con người sống không chỉ “tồn tại”, mà sống có ý nghĩa hơn.
✨ 2. Chức năng giáo dục
- Bên cạnh chức năng nhận thức, văn học còn có chức năng giáo dục – giáo dục đạo đức, nhân cách, lý tưởng sống. Bằng hình tượng nghệ thuật, bằng câu chuyện đời sống, văn học khơi dậy trong lòng người đọc những suy nghĩ sâu xa về cái đúng – cái sai, cái thiện – cái ác, cái đẹp – cái xấu.
- Văn học không rao giảng như bài học đạo đức, nhưng bằng sự thẩm thấu nhẹ nhàng, nó giúp con người tự nhận ra giá trị của lòng nhân ái, của sự cảm thông, bao dung và khát vọng sống cao đẹp.
- Tố Hữu từng nói: “Nghệ thuật là câu trả lời đầy thẩm mỹ cho con người; thay đổi, cải thiện thế giới tinh thần của con người, nâng con người lên”. Văn học góp phần cảm hóa con người, khiến ta biết yêu thương hơn, sống có trách nhiệm hơn với bản thân và cộng đồng.
- Đồng thời, chức năng giáo dục của văn học cũng nằm ở khả năng thanh lọc tâm hồn – giúp con người rũ bỏ những suy nghĩ tầm thường, ích kỷ, để hướng tới cái cao cả, trong sáng. Như nhà văn Nguyên Ngọc từng nhận định: “Nghệ thuật là sự níu giữ mãi mãi tình người cho con người”.
✨ 3. Chức năng thẩm mỹ
- Một trong những chức năng đặc trưng nhất của văn học là chức năng thẩm mỹ – chức năng khơi gợi, nuôi dưỡng và phát triển cảm xúc thẩm mỹ ở con người.
- Văn học, với ngôn từ nghệ thuật, hình tượng sáng tạo, không chỉ mô tả thế giới mà còn làm đẹp thế giới ấy trong cảm nhận của con người. Nó mở ra những rung động sâu sắc trước cái đẹp – dù là một cảnh sắc thiên nhiên, một tâm hồn cao cả hay một ý tưởng nhân văn.
- Trong quá trình sáng tác, nhà văn tìm tòi những cách thể hiện độc đáo, những hình thức diễn đạt sáng tạo, làm nên vẻ đẹp riêng biệt cho mỗi tác phẩm. Còn người đọc khi thưởng thức văn học cũng không chỉ tiếp nhận thụ động mà còn tham gia vào quá trình “đồng sáng tạo”, cảm thụ và rung động theo cách riêng của mình.
- Chính sự hòa quyện giữa người viết và người đọc trong cảm xúc thẩm mỹ ấy làm nên sức sống lâu bền cho văn học. Nó khiến con người biết yêu thương, rung động và tìm thấy những giá trị đẹp đẽ trong cuộc sống đôi khi đầy khắc nghiệt.
Có thể thấy, văn học qua hàng thế kỷ vẫn lặng lẽ đi bên con người, không ồn ào nhưng bền bỉ, không áp đặt mà thấm sâu. Nó vừa là tấm gương soi đời, vừa là người thầy dạy làm người, lại vừa là người bạn tinh tế nuôi dưỡng tâm hồn. Nhận thức – Giáo dục – Thẩm mỹ, ba chức năng ấy của văn học không tách rời nhau mà gắn bó mật thiết, làm nên giá trị tinh thần to lớn và bền vững. Trong mọi thời đại, khi con người cần một nơi để lắng nghe, để hiểu, để rung động, văn học luôn ở đó, chờ ta lật mở từng trang.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/