🔎 CHỦ NGHĨA HIỆN THỰC TRONG VĂN CHƯƠNG 🔎
Trong dòng chảy văn học nhân loại, có nhiều khuynh hướng nghệ thuật đã hình thành và để lại dấu ấn sâu đậm. Nếu lãng mạn chủ nghĩa thường bay bổng trong mơ ước và lý tưởng, thì hiện thực chủ nghĩa lại bám sát cuộc đời, phản ánh những gì trần trụi, gai góc nhưng cũng chân thật và cảm động nhất. Có ý kiến cho rằng: “Văn học hiện thực là tấm gương soi bóng cuộc đời, giúp con người nhận ra chính mình trong đó”. Nhận định ấy khẳng định vai trò to lớn của chủ nghĩa hiện thực trong văn chương, một khuynh hướng không chỉ mang giá trị nghệ thuật mà còn có ý nghĩa nhân sinh sâu sắc. Hãy cùng cô Diệu Thu đọc bài viết này nhé.
- Khái niệm và sự ra đời của chủ nghĩa hiện thực
Chủ nghĩa hiện thực trong văn chương là khuynh hướng nghệ thuật phản ánh đời sống khách quan một cách chân thực, thông qua việc xây dựng những nhân vật điển hình trong hoàn cảnh điển hình. Xuất hiện từ châu Âu thế kỷ XIX, với Balzac (Tấn trò đời), Tolstoi (Chiến tranh và hòa bình), Flaubert (Bà Bovary), chủ nghĩa hiện thực đã nhanh chóng trở thành một trào lưu nghệ thuật lớn. Ở Việt Nam, từ khoảng 1930–1945, chủ nghĩa hiện thực phát triển rực rỡ, với các tác phẩm để đời của Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao, Nguyễn Công Hoan…
- Đặc điểm của văn học hiện thực
– Tính chân thực của hiện thực xã hội: Văn học hiện thực không né tránh cái xấu, cái ác, mà phơi bày mâu thuẫn giai cấp, sự tha hóa của con người và bất công xã hội. Ví dụ, trong Tắt đèn của Ngô Tất Tố, hiện thực sưu cao thuế nặng hiện lên rõ rệt, bóp nghẹt đời sống người nông dân.
– Nhân vật điển hình trong hoàn cảnh điển hình: Nhân vật hiện thực thường đại diện cho một tầng lớp, một số phận chung. Chị Dậu trong Tắt đèn là hình ảnh tiêu biểu của người phụ nữ nông dân Việt Nam đầu thế kỉ XX; Chí Phèo trong Chí Phèo là điển hình cho số phận bị tha hóa của người nông dân nghèo.
– Ngôn ngữ, chi tiết đời thường: Văn học hiện thực gần gũi với lời ăn tiếng nói, lối sống của nhân dân. Nam Cao đưa vào tác phẩm giọng điệu dân dã, triết lí giản dị nhưng sâu cay: “Không ai cho Chí lương thiện cả”. Ngôn ngữ đời thường khiến tác phẩm vừa chân thực, vừa giàu sức ám ảnh.
- Giá trị của chủ nghĩa hiện thực
– Giá trị nhận thức: Văn học hiện thực giúp ta thấy được bộ mặt xã hội một cách trực diện. Đọc Số đỏ của Vũ Trọng Phụng, ta thấy rõ sự lố lăng, rởm đời của xã hội nửa Tây nửa ta; đọc Chí Phèo lại thấy số phận bị đẩy đến đường cùng của người nông dân trước cách mạng.
– Giá trị nhân đạo: Dù phơi bày những bi kịch đau thương, văn học hiện thực luôn hướng đến con người, tìm thấy trong họ phẩm chất tốt đẹp, khát vọng sống. Nam Cao xót thương cho bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người của Chí Phèo, đồng thời khẳng định bản chất lương thiện vẫn còn ẩn sâu nơi con người ấy.
– Giá trị nghệ thuật: Chủ nghĩa hiện thực đem đến những thủ pháp mới: xây dựng nhân vật đa chiều, khắc họa tâm lí tinh tế, sử dụng ngôn ngữ đa dạng. Nhờ đó, các tác phẩm hiện thực có sức sống lâu bền, trở thành “những pho tiểu thuyết xã hội học bằng nghệ thuật” (theo cách gọi của Balzac).
- Minh chứng trong văn học Việt Nam
– Tắt đèn (Ngô Tất Tố): hình tượng chị Dậu vừa đau khổ vừa mạnh mẽ, cho thấy sức phản kháng tiềm tàng của người nông dân.
– Số đỏ (Vũ Trọng Phụng): phơi bày bản chất giả dối, lố bịch của xã hội thị dân, với nhân vật Xuân Tóc Đỏ vừa “vô học” lại vừa “thăng tiến” phi lí.
– Chí Phèo (Nam Cao): khắc họa một kiệt tác hiện thực về sự tha hóa, bi kịch và khát vọng làm người của tầng lớp nông dân cùng khổ.
→ Qua những tác phẩm ấy, có thể thấy chủ nghĩa hiện thực đã giúp văn học Việt Nam trở thành tấm gương phản chiếu sâu sắc đời sống xã hội thuộc địa nửa phong kiến.
Như vậy chủ nghĩa hiện thực không chỉ là một khuynh hướng nghệ thuật, mà còn là một phương thức nhận thức và cảm thông với đời sống con người. Như M. Gorki từng khẳng định: “Văn học là nhân học”. Thật vậy, bằng khả năng phản ánh chân thực và khẳng định phẩm giá con người, văn học hiện thực đã góp phần to lớn vào việc nuôi dưỡng tâm hồn nhân loại. Đến hôm nay, những tác phẩm hiện thực vẫn không ngừng lay động trái tim người đọc, nhắc nhở chúng ta biết trân trọng sự thật, sống nhân ái và ý thức hơn về trách nhiệm của mình với xã hội.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/