Mùa thu – mùa của những rung động tinh tế, mùa của hồn thơ bay bổng và những nỗi niềm man mác, luôn là nguồn cảm hứng bất tận trong thi ca Việt Nam. Nếu như ta từng say mê cái buồn bảng lảng trong “Thu điếu” của Nguyễn Khuyến, cái lạnh se sắt trong “Đây mùa thu tới” của Xuân Diệu hay vẻ đẹp hào hoa của “Sang thu” của Hữu Thỉnh, thì đến với “Chiều thu” của Nguyễn Bính, ta lại bắt gặp một mùa thu rất khác – một mùa thu bình dị, thân thuộc mà vẫn tràn đầy sức sống. Bằng lối thơ mộc mạc, giàu hình ảnh và đậm chất dân gian, Nguyễn Bính đã vẽ nên một bức tranh quê hương trong buổi chiều thu, nơi thiên nhiên hòa quyện với con người, tạo thành một bản hòa ca êm đềm nhưng cũng không kém phần sôi động. Hãy cùng cô Diệu Thu phân tích bài thơ này nhé.
Mỗi khi nhắc đến mùa thu trong thơ ca Việt Nam, người ta thường nghĩ ngay đến những hình ảnh dịu dàng, man mác buồn, gợi nhớ những rung động sâu lắng của lòng người. Nhưng với Nguyễn Bính, một nhà thơ chân quê tài hoa, mùa thu không chỉ là nỗi niềm hoài cảm mà còn là bức tranh quê hương sống động, tràn đầy hơi thở cuộc sống. Bài thơ “Chiều thu” mang đến một không gian vừa quen thuộc, vừa lung linh sắc màu, thấm đượm tình quê đằm thắm.
“Thăm thẳm trời xanh lộng đáy hồ,
Mùi hoa thiên lý thoảng chiều thu.
Con cò bay lả trong câu hát,
Giấc trẻ say dài nhịp võng ru.”
Mở đầu bài thơ, Nguyễn Bính vẽ lên một buổi chiều thu trong trẻo, với bầu trời xanh thẳm phản chiếu xuống mặt hồ như một tấm gương khổng lồ. Cái xanh ấy không chỉ hữu hình mà còn là chiều sâu của không gian, tạo cảm giác bao la, yên bình. Thoảng trong gió là mùi hương dịu dàng của hoa thiên lý, một hương thơm gợi nhớ sự thanh tao, gần gũi với cuộc sống thôn quê. Hình ảnh con cò bay lả hòa trong câu hát ru, nhịp võng đung đưa đưa trẻ vào giấc ngủ bình yên, tất cả tạo nên một khung cảnh vừa thực, vừa thơ, đậm chất đồng quê Việt Nam.
“Lá thấp cành cao gió đuổi nhau,
Góc vườn rụng vội chiếc mo cau.
Trái na mở mắt, nhìn ngơ ngác,
Đàn kiến trường chinh tự thuở nào.”
Gió thu không tĩnh lặng mà đầy sức sống, đuổi nhau qua những tán lá cao thấp. Chiếc mo cau rụng xuống vội vàng như một dấu hiệu của thời gian đang trôi qua. Hình ảnh trái na mở mắt – một cách nhân hóa đầy tinh tế – làm cho cảnh vật trở nên sống động, có hồn. Đàn kiến miệt mài hành quân, một hình ảnh quen thuộc nhưng được thi nhân nâng tầm thành một cuộc trường chinh không ngơi nghỉ, khiến thiên nhiên trở nên sinh động hơn bao giờ hết.
“Lúa trổ đòng tơ, ngậm cốm non,
Lá dài vươn sắc lưỡi gươm con.
Tiếng chim mách lẻo cây hồng chín,
Điểm nhạt da trời những chấm son.”
Bức tranh mùa thu không chỉ có màu xanh mà còn có sắc vàng của lúa, sắc đỏ của những quả hồng chín. Cây lúa vào độ trổ đòng, ngậm trong mình những hạt cốm non thơm dẻo. Những chiếc lá dài sắc như lưỡi gươm non đầy sức sống. Tiếng chim hót vang như một kẻ mách lẻo báo tin mùa quả chín. Đâu đó, bầu trời thu điểm vài chấm son của ráng chiều, tạo nên một khung cảnh đẹp như tranh vẽ.
“Hai cánh chia quân chiếm mặt gò,
Bê con đùa mẹ bú chưa no.
Cờ lau súng sậy giam chân địch,
Trận Điện Biên này lại thắng to.”
Bức tranh quê hương không chỉ hiền hòa mà còn có hơi thở lịch sử. Trận chiến giữa những cánh diều trên bầu trời và bọn trẻ dưới đất như tái hiện lại những trận đánh hào hùng của cha ông. “Trận Điện Biên này lại thắng to” không chỉ là niềm vui trẻ thơ mà còn là biểu tượng cho truyền thống bất khuất của dân tộc, cho tinh thần chiến đấu bền bỉ của con người Việt Nam.
“Sông đỏ phù sa, nước lớn rồi,
Nhà bè khói bếp lững lờ trôi.
Đường mòn rộn bước chân về chợ,
Vú sữa đầy căng mặt yếm sồi.”
Hình ảnh dòng sông đỏ màu phù sa, nhà bè lênh đênh với làn khói bếp ấm cúng làm nổi bật cuộc sống bình dị mà tràn đầy sức sống. Những bước chân rộn ràng trên con đường mòn hướng về phiên chợ quê, nơi đó có những mẹ, những chị với tấm yếm sồi căng tròn như bầu sữa mẹ nuôi lớn bao thế hệ.
“Thong thả trăng non rựng cuối làng,
Giữa nhà cây lá bóng xiên ngang.
Chiều con, cặm cụi đôi ngày phép,
Ngồi bẻ đèn sao, phất giấy vàng.”
Khép lại bài thơ là hình ảnh vầng trăng non nhô lên trên lũy tre làng, ánh sáng thanh khiết phủ lên cảnh vật một vẻ đẹp vừa thực vừa mộng. Cảnh gia đình đầm ấm với những đứa trẻ cặm cụi làm đèn sao, phất giấy vàng để chuẩn bị cho đêm Trung thu. Đó là một bức tranh quê đẹp đẽ, yên bình, gợi lên biết bao ký ức tuổi thơ trong mỗi con người.
Bài thơ “Chiều thu” của Nguyễn Bính không chỉ là một bức tranh thiên nhiên mà còn là một bức ký họa về cuộc sống, về tình yêu quê hương tha thiết. Bằng những hình ảnh dung dị, ngôn từ mộc mạc mà giàu sức gợi, nhà thơ đã khắc họa thành công vẻ đẹp của một buổi chiều thu nơi thôn dã. Đọc thơ ông, ta không chỉ thấy mùa thu hiện lên trước mắt mà còn cảm nhận được cái hồn quê, cái tình người thấm đẫm trong từng câu chữ.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/