📚 TRUYỆN NGẮN “CHỊ EM HỌ” – GÓC KHUẤT TÂM LÍ CỦA TUỔI MỚI LỚN
Cả họ xem Hà như một tấm gương sáng. Hà sạch sẽ, vô cùng lễ phép, năm nào cũng đi thi học sinh giỏi văn. Thuỳ – một chị họ của Hà – nhận xét: “Thi giỏi văn có gì là hay?”. Dù thế ba mẹ Thuỳ vẫn quyết định đổi trường cho nó. Thuỳ mắt ngấn nước cãi: “Con không thích học chung với họ hàng! Con học ở đây quen rồi, ở đây có bạn nhiều!”. Hai người lớn nghiêm nghị bảo: “ở đâu cũng sẽ có bạn thôi!” và mọi chuyện coi như được khoá lại.
Trong nhà, Thuỳ không có bạn, nói đúng ra, không ai rảnh mà làm bạn với Thuỳ. Chỉ có ngoại, nhưng ngoại lại ở xa. Ngoại nói: “Nó như con bụi đời con!”. Ngày đầu từ trường mới về, Thuỳ đạp xe ngay đến nhà ngoại. Trên đường đất, mưa tuôn nhẹ nhàng, đều đều, tưởng như không bao giờ tạnh nổi. Thuỳ nằm dài trên phản gỗ, bảo: “Con Hà chán lắm ngoại ơi!”. Ngoại cười: “Đúng rồi!… nó ngoan nhưng cứ rù rì, buồn lắm… Thế hai chị em có đi với nhau không?”.
Thuỳ cau có, dài giọng: “Không!… ra chơi, nó đứng tựa lan can vài giây rồi vào lớp ngồi tiếp. Con hỏi: “Đi chơi không?”. Nó bảo ở dưới sân đông, mệt lắm. Thế là con phải ngồi lại vì con có quen ai đâu!”. Thuỳ nhìn mưa len lỏi qua những tàn dừa, buồn rầu. Nó nhớ lớp xưa, trường xưa, nhớ đám bạn lắm mồm, nói suốt 5 tiết vẫn không hết chuyện. Ngoại bảo: “Con mệt thì ngủ đi!” rồi an ủi: “Không sao đâu, con Hà hiền, ngoan lắm!”. Thuỳ mơ màng ngủ, nó mơ thấy mình hỏi Hà sỗ sàng: “Có bệnh gì không mà sống lờ đờ như người ốm vậy?”. Hà trả lời ngây ngô: “Không bệnh, nhưng sợ đông người!”. Trong mơ cũng có mưa, và gió ẩm ướt thổi quanh, mát rượi.
Mẹ hỏi: “Sao không rủ em Hà đi học cho vui?”. Thuỳ dắt xe lách qua khe cửa hẹp vanh, trả lời vội vàng: “Thôi, nó đi chậm như rùa, con lại thích đi học sớm!”. Nó tự nhủ: “Dở quá, từ đầu năm tới giờ, chưa khi nào mình là người đầu tiên vào trường cả!”. Luôn luôn có những kẻ đến sớm hơn Thuỳ, hoặc là một cái xe dựng cô độc trong bãi còn vắng tanh, hoặc một anh chàng đứng tựa lan can lớp học nhìn như quét khắp sân trường rộng lớn. Thuỳ tự an ủi: “Chắc chúng nó gần nhà!” rồi ung dung vào lớp. Trên bảng đen, bài giảng lớp học chiều qua xen lẫn những câu viết đùa chữ to, chằng chịt. Thuỳ cất cặp rồi một mình giở ghế lên sẵn cho tổ trực, nó nghĩ: “Mình thật khoẻ, mình phải làm thật nhanh trước khi có người khác giúp!”. Xong việc, cũng là lúc tổ trực vác chổi vào, cả bọn xúc động, hỏi: “Thùy làm đấy à?”. Hầu như ngày nào cũng thế mà vẫn không hết bất ngờ, chỉ có Hà ái ngại nhìn Thuỳ, nó nói nhỏ: “Chị làm thế làm gì, việc tụi nó mà!”. Thuỳ đáp cụt lủn: “Rảnh thì làm!”, nó muốn nói thêm: “Tao cũng không thích mày, mày trốn quét lớp luôn!”, rồi lại thôi, nghĩ làm thế người ta sẽ cười hai chị em, đành lặng lẽ đi chơi chỗ khác.
[…]
Như cả họ đã dự đoán, cuối cùng Hà cũng lên truyền hình. Cả nhà chăm chú ngồi xem cảnh Hà ngồi đọc bài đêm khuya, bên cái đèn con mới tinh. Hà cầm chổi dịu dàng quét lớp.. Đến cảnh Hà giúp mẹ làm cơm, rửa chén… Thuỳ muốn kêu lên: “Ơ, mọi ngày dì Tư có để nó làm gì đâu!”, nhưng kìm được, sợ mọi người lại bảo mình ganh! Nó chỉ hét lên bực tức khi thấy nhỏ Sương đứng cười bẽn lẽn bên Hà, kiểu bạn thân, cùng tiến: “Con này vẫn hay nói xấu con Hà, thế mà cũng vác mặt lên đây được!”. Mẹ bảo: “Còn hơn mày không bao giờ được lên đâu!”.
Thuỳ nghĩ, có cho lên, khéo mình cũng xin thôi. Nếu chị phóng viên hỏi: “Hằng ngày em làm gì?” chẳng lẽ lại tả, em hùng hục đi học sớm để bưng ghế, kéo bàn, em hay đạp xe lăng quăng ngoài đường. Rồi còn bạn thân, biết chọn đứa nào, bỏ đứa nào, cả một lũ lau nhau, ai mà lên ti vi cho hết được, rồi khéo lại giận nhau, lại bảo: ” Mày quên tao” mà từ xưa tới nay, có khi nào Thuỳ quên ai được!.
(Truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh, NXB Trẻ, 2011)
📚Trong hành trình lớn lên của mỗi đứa trẻ, có những điều nhỏ bé tưởng chừng vô hại lại vô tình trở thành vết xước dài trong tâm hồn. Sự khác biệt về tính cách, sở thích, nhịp sống vốn là điều tự nhiên, nhưng dưới ánh nhìn vô thức của người lớn, chúng đôi khi bị biến thành chiếc thước đo khắt khe khiến trẻ phải mang trên vai những so sánh không gọi thành tên. Văn chương có khả năng soi tỏ những điều ấy bằng thứ ánh sáng dịu dàng mà thấm sâu, và “Chị em họ” của Phan Thị Vàng Anh chính là minh chứng tiêu biểu. Với giọng văn trong trẻo mà sắc sảo, tác phẩm khắc họa tinh tế thế giới tâm lý của tuổi mới lớn, nơi hai cô bé cùng họ nhưng khác nhau hoàn toàn phải đối diện với những kì vọng âm thầm và nỗi cô đơn không ai nhận thấy. Đọc truyện, ta chạm đến điều tưởng như quen thuộc: đứa trẻ nào cũng mong được là chính mình, được thấu hiểu, được nhìn bằng đôi mắt không chất chứa phán xét.
📚 Phan Thị Vàng Anh, cây bút tiêu biểu của văn học Việt Nam đương đại, luôn nổi bật bởi lối viết giản dị, trong trẻo nhưng thấm đượm chiều sâu tâm lý. Văn của chị hướng nhiều đến thế giới tuổi mới lớn, tái hiện những chuyển động tinh vi trong tâm hồn trẻ em và thanh thiếu niên. “Chị em họ” cũng mang đầy đủ những đặc trưng ấy, không kịch tính, không phô trương, nhưng mỗi chi tiết đều như một “nếp gấp tâm hồn”, hé mở những điều trẻ con không nói ra, còn người lớn lại vô tình bỏ quên.
📚 Tình huống truyện nảy sinh khi Thuỳ bị ba mẹ đổi trường để học chung với Hà, cô em họ “gương mẫu” luôn được cả họ khen ngợi. Sự kiện tưởng như nhỏ này lại mở ra cả một chuỗi biến động nội tâm. Thuỳ khóc vì bị ép rời bạn cũ, Thuỳ sợ cảm giác phải so sánh, Thuỳ e ngại khi phải đứng cạnh một người luôn được tung hô. Sự áp đặt nhẹ nhàng của người lớn, “ở đâu cũng có bạn thôi!”, được đặt cạnh nỗi bất an trẻ thơ tạo nên một độ chênh rất đời, người lớn tin mình đúng, trẻ con thì phải tự gồng để thích nghi. Chính sự đối lập ấy khởi đầu cho mạch cảm xúc xuyên suốt truyện.
📚 Nhân vật Hà hiện lên như một “tấm gương sáng” theo đúng cách người lớn mong muốn, ngoan, sạch sẽ, lễ phép, thi học sinh giỏi văn năm nào cũng có. Nhưng đằng sau vẻ ngoan hiền ấy lại là sự thu mình, nhút nhát, sợ đông người. Hà “đứng tựa lan can vài giây rồi vào lớp ngồi tiếp”, tránh những nơi náo nhiệt, không chủ động kết bạn. Hình tượng này vừa chân thật vừa gợi suy nghĩ, đứa trẻ được khen nhiều chưa chắc đã hạnh phúc, bởi cái “ngoan” mà người lớn nhìn thấy có thể chỉ là một lớp vỏ khép kín.
📚 Trong khi đó, Thuỳ lại là đại diện cho những đứa trẻ sống thật và giàu năng lượng, bộc trực, cá tính, yêu bạn bè, thích náo nhiệt. Em có phần ghen tị với Hà, nhưng đó không phải sự ganh ghét xấu xí mà là nỗi tủi thân của một đứa trẻ bị đặt trong chiếc bóng của người khác quá lâu. Điều đáng quý ở Thuỳ là dù so bì, dù bực bội, em vẫn có lòng tự trọng rất trong trẻo, không nói xấu Hà trước mặt họ hàng, không muốn bị cười chê, không muốn hai chị em trở thành chủ đề để người lớn bàn tán. Những cảm xúc ấy vừa hồn nhiên, vừa sâu sắc, đúng kiểu tâm lý tuổi mới lớn mà Vàng Anh khắc họa rất tài tình.
📚 Tình bạn, hay sự không thể trở thành bạn, giữa Hà và Thuỳ chính là điểm sáng nghệ thuật của truyện. Hai đứa trẻ ở cạnh nhau nhưng không thể hòa vào nhau, một bên sôi nổi, một bên thu mình, một bên cần bạn bè, một bên chỉ muốn lặng lẽ. Khoảng cách ấy không đến từ xung đột mà đến từ sự khác biệt, thứ mà người lớn không nhìn thấy nhưng trẻ con lại cảm nhận sâu sắc hơn ai hết. Tác giả từ đó gửi đến người đọc thông điệp nhẹ nhàng, trẻ con không phải bản sao của nhau, và sự khác biệt cần được tôn trọng thay vì biến thành chuẩn mực để so sánh.
📚 Chi tiết Thuỳ đến trường thật sớm để được “là người đầu tiên”, hay việc em tự tay xếp bàn ghế cho cả lớp, gợi ra chân dung một cô bé giàu lòng tự trọng và rất thích được công nhận. Em không giỏi văn, không được ca ngợi như Hà, nhưng em muốn khẳng định mình bằng những việc nhỏ, thầm lặng. Khi cảm thấy “không ai rảnh mà làm bạn với Thuỳ”, em càng bộc lộ sự cô đơn lẫn khao khát được thấu hiểu, điều mà người lớn đã vô tình làm lơ khi chỉ nhìn vào thành tích của Hà.
📚 Cao trào truyện đến khi Hà lên truyền hình, xuất hiện hoàn hảo, ngoan ngoãn, làm đủ mọi việc mà Thuỳ thừa biết ngoài đời Hà không hề làm. Đỉnh điểm cảm xúc của Thuỳ không phải ghen tức mà là sự bất bình vì sự giả tạo trong cách người lớn dựng lên một “đứa trẻ điển hình”. Câu nói của mẹ “Còn hơn mày không bao giờ được lên đâu!” như một nhát cắt vào lòng tự trọng của Thuỳ, khiến ta càng thấm thía áp lực mà đứa trẻ ấy đang gánh.
📚 Nhưng điều đẹp nhất ở Thuỳ là khi đối diện với việc “lên ti vi”, em lại chọn… không nhận. Vì em biết mình thật thà quá, hồn nhiên quá, không hợp với vẻ khuôn mẫu mà truyền thông cần. Cái lắc đầu thầm lặng ấy cho thấy chiều sâu nhân cách, Thuỳ không cần hào quang, chỉ cần được là chính mình và được nhìn nhận đúng với giá trị thật.
📚 Truyện khép lại nhẹ nhàng nhưng để lại dư âm sâu xa về tâm lý thiếu niên, về những so sánh vô tình, những kỳ vọng của người lớn, về nhu cầu được thấu hiểu và được công nhận. “Chị em họ” không lên gân đạo lý, cũng không trách móc ai, thay vào đó, truyện cất lên một lời nhắc khẽ, mỗi đứa trẻ có cách tỏa sáng riêng, và sự trưởng thành không bao giờ đến từ khuôn mẫu mà người lớn áp đặt.
📚 Sau cùng, truyện của Phan Thị Vàng Anh khiến người đọc nhìn lại chính mình, đã bao lần ta vô tình đặt một đứa trẻ vào chiếc bóng của một “tấm gương sáng”?, đã bao lần ta quên mất rằng những cảm xúc tưởng nhỏ bé của con trẻ lại có sức lay động rất lớn? “Chị em họ” vì thế không chỉ là câu chuyện của Hà và Thuỳ mà là câu chuyện của mọi đứa trẻ đang cố tìm một chỗ đứng trong thế giới đầy áp lực của người lớn. Với giọng văn dịu dàng mà sắc sảo, tác phẩm giúp chúng ta thấu hiểu rằng yêu thương trẻ không chỉ là dạy dỗ mà còn là đặt mình vào thế giới tinh tế của chúng để thấy những điều người lớn thường bỏ quên.
Nguồn ảnh minh họa: Sưu tầm
———————————-
Học Văn Bằng Công Thức Cùng Cô Diệu Thu – Học chuẩn, thi chuẩn
Hotline: 0833.873.089
Địa chỉ: Ngõ 123, Thuỵ Phương, Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Website: https://letrandieuthu.com
#hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
