Thơ ca Việt Nam trong những năm tháng kháng chiến không chỉ là tiếng nói của tình yêu quê hương đất nước mà còn là sự trăn trở, đau đáu của những con người sống trong thời đại chiến tranh, chia cắt. “Bài thơ của một người yêu nước mình” của Trần Vàng Sao là một trong những tác phẩm hiếm hoi khắc họa tình yêu đất nước theo một cách dung dị mà day dứt. Không có những hình ảnh hào hùng, không tiếng kèn trống xung trận, bài thơ là những lát cắt đời thường, là tiếng lòng của một con người gắn bó với quê hương bằng tất cả yêu thương và nỗi đau. Đọc bài thơ, ta không khỏi lặng người trước những hình ảnh mộc mạc mà thấm đẫm cảm xúc, để rồi nhận ra rằng tình yêu đất nước không chỉ là những điều lớn lao mà còn là sự trân trọng những gì bình dị nhất quanh ta. Hãy cùng cô Diệu Thu khám phá bài thơ này.
“Bài thơ của một người yêu nước mình” của Trần Vàng Sao là một tác phẩm đặc biệt trong nền thơ ca Việt Nam. Không mang giọng điệu hùng tráng như những bài thơ cách mạng quen thuộc, không ngợi ca đất nước bằng những hình ảnh lý tưởng hóa, bài thơ là tiếng lòng chân thật của một con người yêu quê hương theo cách giản dị, lặng lẽ nhưng sâu sắc. Ở đó, tình yêu nước không phải là những lời tuyên bố đao to búa lớn, mà hiện diện trong từng hình ảnh gần gũi của cuộc sống thường ngày, trong những nỗi đau xót, cay đắng và cả trong niềm hy vọng về một đất nước hòa bình, thống nhất.
Bài thơ mở đầu bằng một khung cảnh quen thuộc, gần gũi, đưa người đọc về với một miền quê yên bình vào buổi sáng sớm:
“Buổi sáng tôi mặc áo đi giày
Ra đứng ngoài đường
Gió thổi những bông nứa trắng bên sông
Mùi toóc khô còn thơm lúa mùa qua
Bầy chim sẻ đậu trước sân nhà
Những đứa trẻ đứng nhìn ngấp nghé”
Chỉ vài nét chấm phá nhưng bức tranh thiên nhiên và cuộc sống đã hiện lên sinh động. Không có những hình ảnh đồ sộ hay ước lệ cao siêu, đất nước trong mắt Trần Vàng Sao là những gì quen thuộc nhất: gió sông, lúa mùa, bầy chim sẻ, trẻ con trước sân nhà. Tất cả đều giản dị nhưng lại làm nên một tình yêu thầm lặng và chân thực. “Tôi yêu đất nước này như thế”, câu thơ vang lên như một lời tự nhủ, một sự khẳng định nhẹ nhàng mà kiên định.
Nhưng tình yêu ấy không chỉ có niềm hạnh phúc mà còn mang trong mình những nỗi đau, những day dứt khi chứng kiến cuộc sống nhọc nhằn, khốn khó của người dân. Hình ảnh người mẹ là một trong những hình tượng xúc động nhất của bài thơ:
“Mẹ tôi thức khuya dậy sớm
Năm nay ngoài năm mươi tuổi
Chồng chết đã mười mấy năm
Thuở tôi mới đọc được i tờ
Mẹ thương tôi mẹ vẫn tảo tần
Nước sông gạo chợ
Ngày hai buổi nhà không khi nào vắng người đòi nợ”
Người mẹ – đại diện cho những người phụ nữ Việt Nam tần tảo, hy sinh – đã phải một mình nuôi con, chịu đựng sự khinh miệt, nghèo đói mà không một lời oán trách. Mẹ không chỉ là người đã sinh thành mà còn là biểu tượng của đất nước trong những năm tháng khổ cực, chịu thương chịu khó mà vẫn bền bỉ đi lên.
Nỗi đau không chỉ đến từ cái nghèo mà còn từ sự chia cắt, cô độc. Người mẹ nuôi con trong cảnh bị ruồng bỏ, gia đình ly tán, và cả những nỗi buồn không ai thấu hiểu:
“Thắp ba cây hương
Với mấy cái bông hải đường
Mẹ tôi khóc thút thít
Cầu cha tôi phù hộ tôi nên người
Con nó còn nhỏ dại
Trí chưa khôn chân chưa vững bước đi
Tôi một mình nuôi nó có kể chi mưa nắng”
Giữa nghịch cảnh, tình mẫu tử trở thành điểm tựa duy nhất. Mẹ thương con mà ở vậy nuôi con, không dám nghĩ đến hạnh phúc riêng, không dám mong gì cho mình. Tình yêu nước của Trần Vàng Sao cũng chính là tình thương dành cho mẹ, cho những con người chịu nhiều thiệt thòi, lận đận trong cuộc đời.
Từ chuyện của mẹ, bài thơ mở rộng ra bức tranh về cuộc sống đầy cơ cực của nhân dân. Đó là cảnh giành giật từng lon gạo mốc, từng cọng rau hột muối, là cảnh đi làm quần quật mà vẫn đói nghèo. Đó là những đêm dài thắp đuốc đi đêm, là những giấc mơ đơn giản nhưng khó thành hiện thực. Nhưng dù vậy, con người vẫn cố gắng bám trụ, vẫn yêu thương nhau, vẫn lặng lẽ hi sinh cho nhau.
Tình yêu đất nước của Trần Vàng Sao không chỉ là sự trân trọng, nâng niu mà còn là nỗi đau trước thực tại. Đất nước không chỉ nghèo mà còn bị chia cắt, con người Việt Nam phải nhìn nhau bằng ánh mắt xa lạ. Nhà thơ khắc khoải mong mỏi ngày thống nhất, ngày mà:
“Cho bên kia không gọi bên này là người miền Nam
Cho bên này không gọi bên kia là người miền Bắc”
Nỗi đau chia cắt không chỉ là nỗi đau của riêng một cá nhân mà là nỗi đau của cả dân tộc. Đất nước phải thống nhất, phải hòa hợp để người với người không còn xa cách, để những vết thương chiến tranh có thể dần lành lại.
Kết thúc bài thơ, Trần Vàng Sao một lần nữa trở về với những điều gần gũi nhất, với căn nhà nhỏ, với tình cảm gia đình, với những gì thân thuộc nhất:
“Tôi yêu đất nước này chân thật
Như yêu căn nhà nhỏ có mẹ của tôi
Như yêu em nụ hôn ngọt trên môi
Và yêu tôi đã biết làm người
Cứ trông đất nước mình thống nhất.”
Tình yêu đất nước không phải là thứ gì quá lớn lao, cao siêu, mà trước hết là yêu những điều bình dị nhất – yêu căn nhà nhỏ, yêu mẹ, yêu người mình thương, yêu chính cuộc đời mình. Đó là một tình yêu bền bỉ, mãnh liệt, không cần những tuyên ngôn hùng hồn mà lắng sâu trong từng hơi thở, từng cảm xúc.
“Bài thơ của một người yêu nước mình” là một tác phẩm độc đáo, vừa giản dị mà sâu sắc, vừa thấm đượm tình cảm cá nhân vừa mang nỗi đau chung của dân tộc. Ở đó, đất nước không phải là một biểu tượng xa vời mà là những con người bình dị, những số phận nhỏ bé nhưng kiên cường. Tác phẩm không chỉ là lời tự bạch của nhà thơ mà còn là tiếng lòng của cả một thế hệ – những con người đã đi qua những năm tháng gian lao, đã yêu đất nước theo cách chân thành và khắc khoải nhất.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/