Bài thơ “Ánh trăng” của Nguyễn Duy, được sáng tác trong những năm đầu sau cuộc kháng chiến chống Mỹ, là một tác phẩm tiêu biểu cho một thời đại chuyển mình đầy gian khó. Vượt ra ngoài những hình thức tường minh của chiến tranh, bài thơ khai thác chiều sâu của tâm hồn con người trong những giờ phút tĩnh lặng, gợi nhắc về một quá khứ đã qua và những giá trị bị lãng quên trong guồng quay vội vã của cuộc sống hiện đại. Với hình ảnh ánh trăng, một hình ảnh vốn quen thuộc, Nguyễn Duy đã tạo nên một không gian phản ánh sự thay đổi trong cách nhìn nhận và đánh giá về cuộc đời, cũng như tình cảm con người sau khi chiến tranh kết thúc. Bài thơ là một lời tỉnh thức nhẹ nhàng nhưng sâu sắc, nhắc nhở mỗi chúng ta về sự tri ân đối với quá khứ và những giá trị đã làm nên cuộc sống. Hãy cùng cô Diệu Thu đi vào bài viết này!
Bài thơ “Ánh trăng” của Nguyễn Duy không chỉ ghi lại sự chuyển biến trong tâm hồn người lính sau chiến tranh mà còn chứa đựng những suy tư triết lý sâu sắc về con người, về cuộc sống và về sự lãng quên những giá trị giản dị của quá khứ. Với hình ảnh ánh trăng, nhà thơ đã khéo léo diễn tả sự thay đổi trong cách nhìn nhận của con người đối với những điều giản dị nhưng thiêng liêng, đồng thời cũng phản ánh sự xung đột giữa quá khứ và hiện tại.
Mở đầu bài thơ, Nguyễn Duy đã gợi lên một thời thơ ấu gắn bó mật thiết với thiên nhiên, nơi ánh trăng là người bạn tri kỷ, là nguồn an ủi và động viên trong những đêm tối của chiến tranh:
Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với bể
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỷ.
Với hình ảnh “hồi nhỏ sống với đồng / với sông rồi với bể”, tác giả dẫn người đọc trở về một thời kỳ yên bình, khi thiên nhiên là người bạn thân thiết, là một phần của cuộc sống. Trong những năm tháng chiến tranh gian khổ, ánh trăng trở thành một người bạn đồng hành, chứng kiến những gian nan và hy sinh của người lính. “Vầng trăng thành tri kỷ” không chỉ là một nguồn sáng đơn thuần mà còn là biểu tượng của sự gắn bó thiêng liêng và tình nghĩa giữa con người và thiên nhiên, giữa người lính và ánh trăng.
Khổ thơ tiếp theo:
Trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên như cây cỏ
ngỡ không bao giờ quên
cái vầng trăng tình nghĩa.
Những câu thơ này thể hiện sự hòa nhập hoàn toàn của con người với thiên nhiên. “Trần trụi với thiên nhiên” cho thấy sự đơn sơ, mộc mạc của người lính trong chiến tranh, không có gì che đậy, không có gì phô trương. Con người sống trong trạng thái tự nhiên nhất, “hồn nhiên như cây cỏ,” không suy nghĩ về sự thay đổi, không có gì làm phai nhạt tình cảm dành cho ánh trăng. Vầng trăng lúc này như một người bạn trung thành, là thứ duy nhất để nương tựa trong những lúc cô đơn, mệt mỏi.
Tuy nhiên, khi hòa bình trở lại, con người quay về với thành phố và cuộc sống hiện đại, ánh trăng không còn là người bạn tri kỷ như trước nữa. Trong không gian ồn ào, bận rộn của đô thị, ánh trăng trở thành một thứ gì đó xa lạ, không còn được đón nhận như xưa:
Từ hồi về thành phố
quen ánh điện cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường.
Khi người lính trở về thành phố, vầng trăng chỉ còn là một hình ảnh mờ nhạt, “như người dưng qua đường.” Trong cuộc sống đô thị đầy ánh điện, ánh gương, vầng trăng bị lãng quên, không còn là người bạn đồng hành trong những đêm tối nữa. Những tiện nghi hiện đại đã khiến con người quên đi sự gắn bó thiêng liêng với thiên nhiên, với quá khứ.
Tuy nhiên, sự thức tỉnh đến đột ngột khi một sự kiện bất ngờ xảy ra. Khi điện tắt, mọi thứ xung quanh bỗng trở nên tĩnh lặng, vầng trăng lại hiện lên như một lời nhắc nhở, một sự trở lại đầy đột ngột và mạnh mẽ:
Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn.
Khoảnh khắc đột ngột này giống như một sự giật mình, khiến con người nhận ra rằng ánh trăng vẫn luôn tồn tại, dù con người có vô tình hay lãng quên đi nó. Ánh trăng hiện lên tròn đầy, mạnh mẽ, chiếu sáng mọi ngóc ngách trong tâm hồn và không gian, như một biểu tượng của sự trường tồn, của những giá trị không bao giờ thay đổi, dù thời gian có trôi qua.
Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng.
Vầng trăng bỗng trở thành một nguồn gợi nhớ, khơi dậy những ký ức về những ngày tháng gian khổ, về những gì đã qua mà con người đã vô tình lãng quên. “Như là đồng là bể / như là sông là rừng” – trăng trong những câu này không chỉ là ánh sáng tự nhiên mà còn là biểu tượng của một thời kỳ đã xa, một quá khứ chứa đựng những giá trị của lòng kiên trung, của tình bạn và lòng thủy chung.
Bài thơ kết thúc bằng hình ảnh vầng trăng “im phăng phắc,” không nói ra lời, nhưng đủ để con người phải giật mình nhận ra sự vô tình của mình đối với quá khứ:
Trăng cứ tròn vành vạnh
kể chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình.
Ánh trăng vẫn vậy, vẫn tròn đầy, không thay đổi, mặc cho con người có vô tình quên lãng nó. Chính sự im lặng và bất biến của trăng khiến con người nhận ra sự vô tình của mình đối với những giá trị trong quá khứ. Trăng không cần phải nói gì, chỉ cần im lặng và hiện diện, đủ để người ta phải giật mình tỉnh thức.
Bài thơ “Ánh trăng” là một tác phẩm sâu sắc, phản ánh quá trình trưởng thành của con người, từ thời kỳ chiến tranh đầy gian khó đến thời kỳ hòa bình đầy bận rộn, quên lãng. Nguyễn Duy đã sử dụng hình ảnh ánh trăng để nhắc nhở chúng ta về sự tri ân đối với quá khứ, về những giá trị giản dị nhưng vô cùng quý giá trong cuộc sống. Trong khi cuộc sống hiện đại có thể làm con người quên đi những điều thiêng liêng, ánh trăng vẫn luôn lặng lẽ tồn tại, nhắc nhở con người về sự gắn bó với thiên nhiên và những giá trị đã làm nên bản sắc của mỗi con người.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/