Ai trong mỗi chúng ta cũng có một con đường để trở về, nơi có căn bếp nhỏ nghi ngút khói chiều, tiếng ru dịu dàng và ánh mắt đợi mong của người mẹ. Nhưng đôi khi, giữa những vội vã của cuộc sống, ta quên mất rằng mẹ không đợi mãi… Với giọng điệu nhẹ nhàng, da diết, bài thơ “Lối mòn xưa” của Kiên Duyên như một khúc hoài niệm lặng lẽ và đau đáu, gợi lên bao cảm xúc về tình mẫu tử và nỗi xót xa muộn màng khi ta trở về… thì mẹ đã không còn đợi nữa. Hãy cùng cô Diệu Thu phân tích bài thơ này.
Trong mỗi người, luôn có một lối nhỏ để quay về – đó là quê hương, là mẹ, là chốn yên bình ta từng dừng chân trước khi bước vào dòng chảy hối hả của cuộc đời. Có những lúc, giữa những vinh quang và tất bật, ta ngoái đầu nhìn lại, mới hay nơi ấy đã không còn ai đợi ta về. Với bài thơ “Lối mòn xưa”, nhà thơ Kiên Duyên đã khơi dậy một nỗi niềm sâu lắng về tình mẫu tử – tình yêu thiêng liêng không ồn ào nhưng đủ sức khiến người con day dứt suốt cuộc đời.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh đầy bình dị của tuổi thơ, khi người con theo mẹ đi chợ chiều. Trong ánh nắng nhạt cuối ngày và bước chân chậm rãi, mẹ thường chỉ vào cây gạo già nơi đầu làng và thủ thỉ:
“Mẹ thường chỉ cây gạo quê già cỗi,
Quay lại nhìn con rồi mẹ nói,
Sau này,
Mẹ hóa thành cây gạo đứng trông con…”
Lời mẹ nói khi ấy chỉ là một câu nhẹ nhàng, nhưng ẩn chứa trong đó là một tình yêu sâu sắc và một linh cảm thầm lặng về sự chia xa. Câu nói ấy gieo vào lòng đứa trẻ sự sợ hãi và phản kháng rất đỗi ngây thơ:
“Con khóc,
Ôm tay mẹ dỗi hờn,
Con không muốn mẹ hóa thành cây gạo…”
Cái dỗi hờn của đứa con là biểu hiện hồn nhiên của một tình yêu chưa đủ sâu để hiểu về mất mát. Nhưng chính từ những ký ức tưởng như nhỏ bé đó, bài thơ dẫn người đọc bước vào một hành trình nhiều tầng cảm xúc, từ vô tư đến nuối tiếc, từ hồn nhiên đến thấm thía.
Thời gian trôi, mẹ già dần đi, gánh hàng ngày xưa vơi bớt, trong khi người con lại dấn thân vào những miền đất xa xôi, mải mê với “phù vân” – những đam mê, khát vọng và xô bồ của cuộc sống hiện đại:
“Con lớn lên rồi,
Mê mải những phù vân,
Chẳng kịp nhận ra
Ngày đến gần, xa mẹ…”
Tác giả không trách người con, cũng không oán than cuộc đời. Những dòng thơ chỉ lặng lẽ, như một tiếng thở dài, để rồi đưa người đọc tới cao trào cảm xúc khi nhân vật “con” trở về:
“Nay con trở về,
Cổng làng xưa lặng lẽ,
Cây gạo già nua như dáng mẹ đứng chờ.”
Hình ảnh cây gạo không còn là biểu tượng trừu tượng mà đã trở thành hiện thân của người mẹ. Cây gạo đứng đó, “già nua”, “lặng lẽ”, không lời mà như đang thì thầm bao điều. Chính trong khoảnh khắc đó, người con nhận ra sự vắng mặt mãi mãi của mẹ:
“Con đã về,
Mẹ có đợi con đâu,
Để lối mòn xưa bạc màu chim cuốc gọi…”
Nỗi đau như vỡ òa. Câu thơ cuối với hình ảnh “lối mòn xưa bạc màu”, “chim cuốc gọi” khiến không gian càng trở nên cô liêu, gợi cảm giác tiếc nuối và bất lực trước thời gian. Người con đã về, nhưng mọi thứ đã quá muộn. Mẹ không còn, mà tất cả chỉ còn là dấu tích trong một miền ký ức.
Ngôn từ bài thơ giản dị, lời thơ không hoa mỹ nhưng giàu xúc cảm. Kiên Duyên đã khéo léo chọn thể thơ tự do để giọng điệu tâm tình được trải ra như dòng hồi tưởng. Sự lặp lại nhẹ nhàng của một vài hình ảnh – cây gạo, lối mòn, dáng mẹ – tạo nên nhịp điệu trầm lắng, khiến bài thơ giống như một khúc nhạc buồn ngân lên từ trái tim.
“Lối mòn xưa” không chỉ là con đường làng thân thuộc, mà còn là biểu tượng cho tình mẹ, cho tuổi thơ, cho tất cả những gì thiêng liêng nhất mà con người thường chỉ nhận ra khi đã mất. Bài thơ là một lời nhắc nhở dịu dàng nhưng sâu sắc: hãy trân trọng mẹ, trân trọng những gì thân thuộc, trước khi thời gian khiến ta phải thốt lên hai chữ muộn màng.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/