Trong kho tàng thơ ca hiện đại Việt Nam, Nguyễn Duy là một trong những nhà thơ có phong cách mộc mạc, gần gũi, nhưng lại ẩn chứa chiều sâu nhân văn đầy ám ảnh. Bài thơ “Hơi ấm ổ rơm” không chỉ là một kỷ niệm nhỏ bé trong cuộc đời người lính, mà còn là một biểu tượng giản dị mà xúc động về tình yêu thương giữa con người với con người, giữa người mẹ nông dân và người lính xa quê trong một đêm lỡ đường. Qua ổ rơm vàng trong ngôi nhà tranh nghèo, Nguyễn Duy đã khơi dậy những cảm xúc ấm áp nhất của tình người, gợi nhớ về cội nguồn dân tộc gắn bó với hạt lúa, bông rơm và lòng nhân hậu bao dung. Hãy cùng cô Diệu Thu phân tích bài thơ này.
Nguyễn Duy là một trong những nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam thời chống Mỹ và thời hậu chiến, với giọng thơ mộc mạc, gần gũi, giàu cảm xúc đời thường. Bài thơ “Hơi ấm ổ rơm” được ông viết trong một lần lỡ đường tại Bình Lục, nhưng không chỉ là ghi chép một kỷ niệm, mà còn là một bài ca về tình người ấm áp giữa những con người nghèo khổ, chân chất. Qua hình ảnh ổ rơm và người mẹ nông dân, Nguyễn Duy đã gợi lên hơi ấm không chỉ của rơm rạ, mà còn của lòng nhân hậu, nghĩa tình – thứ không dễ san sẻ cho tất cả mọi người.
Ngay từ những câu thơ mở đầu, không khí lạnh giá, tối tăm của một đêm đồng chiêm hiện lên trong hình ảnh:
“Tôi gõ cửa ngôi nhà tranh nhỏ bé ven đồng chiêm
Bà mẹ đón tôi trong gió đêm:”
Một người lính hành quân gõ cửa xin ngủ nhờ trong đêm tối, và một người mẹ nông dân đón tiếp bằng tất cả sự chân tình. Mẹ không có nhiều vật chất, chỉ có căn nhà hẹp và vài thứ thô sơ. Nhưng điều đáng quý là tấm lòng:
“– Nhà mẹ hẹp nhưng còn mê chỗ ngủ
Mẹ chỉ phàn nàn chiếu chăn chả đủ
Rồi mẹ ôm rơm lót ổ tôi nằm.”
Câu thơ giản dị mà thấm thía. Hành động “mẹ ôm rơm lót ổ tôi nằm” không chỉ là một cử chỉ cụ thể, mà là biểu tượng cho sự sẻ chia âm thầm, không vụ lợi của người nông dân Việt Nam. Không có chăn êm nệm ấm, mẹ chỉ có rơm, nhưng chính cọng rơm lại trở thành biểu tượng của tình người, của lòng hiếu khách.
“Rơm vàng bọc tôi như kén bọc tằm
Tôi thao thức trong hương mật ong của ruộng
Trong hơi ấm hơn nhiều chăn đệm
Của những cọng rơm xơ xác gầy gò.”
Nhà thơ không chỉ cảm nhận sự ấm áp thể xác mà còn là sự vỗ về tinh thần. Câu thơ “rơm vàng bọc tôi như kén bọc tằm” gợi cảm giác được bảo bọc, chở che. Từ rơm khô cứng tưởng chừng vô tri, Nguyễn Duy lại thấy được “hương mật ong của ruộng”, thấy “hơi ấm hơn nhiều chăn đệm” – đó chính là hơi ấm của tình người, của sự gắn bó máu thịt với quê hương đồng ruộng. Những cọng rơm xơ xác kia mang theo cả hồn cốt của làng quê – thứ ấm áp mộc mạc mà không gì thay thế được.
Đặc biệt, khổ thơ cuối kết tinh chiều sâu tư tưởng của bài thơ:
“Hạt gạo nuôi hết thảy chúng ta no
Riêng cái ấm nồng nàn như lửa
Cái mộc mạc lên hương của lúa
Đâu dễ chia cho tất cả mọi người.”
Nguyễn Duy không chỉ nói đến cái ấm của ổ rơm, mà đã nâng nó lên thành biểu tượng của giá trị tinh thần. Gạo có thể nuôi sống thể xác con người, nhưng cái “ấm nồng nàn như lửa”, cái “mộc mạc lên hương của lúa” – tức là tình cảm chân thành, sự hi sinh âm thầm của người nông dân – thì không dễ chia đều. Những giá trị ấy chỉ có thể cảm nhận bằng trái tim, bằng sự rung động sâu sắc trước tấm lòng của con người với con người.
“Hơi ấm ổ rơm” là một bài thơ ngắn, nhưng chứa đựng một triết lý sống sâu sắc: trong một thế giới đầy lo toan vật chất, những giá trị tinh thần như lòng nhân ái, sự sẻ chia và tình người mới là thứ đáng quý nhất. Bằng hình ảnh ổ rơm giản dị và giọng thơ mộc mạc mà sâu lắng, Nguyễn Duy đã khơi dậy trong người đọc cảm giác ấm áp như được trở về với quê nhà, với mẹ, với cội nguồn dân tộc. Đó chính là “hơi ấm” mà mỗi chúng ta luôn kiếm tìm giữa cuộc đời đầy lạnh lẽo.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/