Tình mẫu tử là một trong những tình cảm thiêng liêng và cao quý nhất của con người. Từ bao đời nay, hình ảnh người mẹ tảo tần, hy sinh vì con luôn là nguồn cảm hứng bất tận trong văn học nghệ thuật. Trong dòng chảy đó, nhà thơ Viễn Phương – người con của vùng đất Nam Bộ giàu tình nghĩa – đã dành những vần thơ chân thành, mộc mạc để viết về mẹ. Bài thơ “Mẹ” không chỉ khắc họa hình ảnh người mẹ tần tảo, hy sinh mà còn gửi gắm nỗi nhớ thương sâu sắc của người con đối với mẹ khi bà đã khuất. Với những hình ảnh gần gũi, giàu tính biểu tượng, bài thơ đã để lại trong lòng người đọc bao dư âm xúc động về tình mẫu tử vĩnh cửu. Hãy cùng cô Diệu Thu phân tích bài thơ này.
Bài thơ “Mẹ” của Viễn Phương là một khúc ca tri ân sâu lắng dành cho những người mẹ, đặc biệt là những người mẹ Việt Nam chịu thương chịu khó, hy sinh cả đời vì con cái. Xuyên suốt bài thơ, tác giả sử dụng hình ảnh hoa sen để ví von, ẩn dụ về đức hy sinh, sự cao quý nhưng lặng lẽ của mẹ.
Mở đầu bài thơ là những lời thơ ấm áp, gợi nhớ về những ký ức tuổi thơ:
“Con nhớ ngày xưa mẹ hát:
“Hoa sen lặng lẽ dưới đầm
Hương hoa dịu dàng bát ngát
Thơm tho không gian, thời gian”…
Câu thơ vang lên như một khúc hát ru ngọt ngào, đưa người đọc về miền ký ức tuổi thơ với hình ảnh người mẹ trìu mến. Người mẹ không chỉ nuôi con bằng dòng sữa ngọt lành mà còn dưỡng nuôi tâm hồn con bằng những lời ru êm đềm. Trong lời ru ấy, hình ảnh hoa sen hiện lên – loài hoa biểu tượng cho sự thanh cao, thuần khiết, dù mọc trong bùn lầy nhưng vẫn vươn lên tỏa hương thơm ngát. Đây cũng chính là ẩn dụ cho phẩm chất cao quý của người mẹ: giản dị, lặng lẽ hy sinh nhưng lại tỏa sáng một vẻ đẹp trong trẻo, thiêng liêng.
Hình ảnh mẹ được tác giả tiếp tục khắc họa rõ nét hơn trong khổ thơ tiếp theo:
“Mẹ nghèo như đóa hoa sen
Tháng năm âm thầm lặng lẽ
Giọt máu hòa theo dòng lệ
Hương đời mẹ ướp cho con”
Tác giả so sánh mẹ với “đóa hoa sen” – một hình ảnh quen thuộc trong văn học dân gian nhưng lại mang ý nghĩa sâu sắc. Mẹ nghèo khổ, vất vả, lặng lẽ hy sinh cả cuộc đời cho con. Hình ảnh “giọt máu hòa theo dòng lệ” vừa gợi nỗi vất vả nhọc nhằn, vừa thể hiện nỗi đau mà mẹ đã trải qua để nuôi con khôn lớn. Dù mẹ phải chịu bao gian lao, hy sinh, mẹ vẫn dành cho con những gì tốt đẹp nhất, giống như hương sen tỏa ngát, mang đến sự thanh khiết cho đời.
Nhưng rồi, quy luật của cuộc đời không thể tránh khỏi, người mẹ già đi theo năm tháng, trong khi con ngày càng trưởng thành, bay xa khỏi vòng tay mẹ:
“Khi con thành đóa hoa thơm
Đời mẹ lắt lay chiếc bóng
Con đi… chân trời gió lộng
Mẹ về… nắng quái chiều hôm”
Hai câu thơ đầu diễn tả sự đối lập giữa con và mẹ. Khi con trưởng thành, tỏa hương sắc giữa cuộc đời thì mẹ lại trở nên già yếu, mong manh như “chiếc bóng” lắt lay. Nếu hình ảnh hoa sen tượng trưng cho sự bền bỉ, kiên cường của mẹ trong quá khứ, thì đến nay, mẹ đã dần lụi tàn theo quy luật tự nhiên. Khoảnh khắc chia xa hiện lên rõ nét qua hai câu thơ tiếp theo. Người con ra đi, tung cánh bay xa nơi “chân trời gió lộng”, còn mẹ lặng lẽ quay về trong bóng chiều tà, trong ánh “nắng quái” – hình ảnh gợi lên sự hiu hắt, đơn độc của tuổi già. Ở đây, tác giả không nói thẳng về nỗi đau mà dùng hình ảnh ẩn dụ tinh tế, gợi lên bao nỗi xót xa, nuối tiếc của người con khi nhìn thấy mẹ già yếu, cô đơn.
Và rồi, mẹ cũng phải rời xa con mãi mãi:
“Sen đã tàn sau mùa hạ
Mẹ cũng lìa xa cõi đời
Sen tàn rồi sen lại nở
Mẹ thành ngôi sao trên trời”
Hình ảnh hoa sen một lần nữa xuất hiện nhưng lần này không còn là đóa hoa rực rỡ mà là “sen đã tàn”. Câu thơ như một lời tiễn biệt đầy đau đớn: mẹ đã ra đi như một lẽ tự nhiên của cuộc đời, giống như đóa sen sau mùa hạ cũng phải tàn phai. Tuy nhiên, bài thơ không khép lại trong nỗi buồn mà mở ra một niềm tin về sự vĩnh hằng. “Sen tàn rồi sen lại nở” – hoa sen dù có héo úa vẫn tiếp tục sinh sôi, giống như tình mẹ vẫn còn mãi trong lòng con. Đặc biệt, hình ảnh mẹ hóa thành “ngôi sao trên trời” gợi lên một ý niệm đẹp đẽ: mẹ không thực sự mất đi, mà vẫn dõi theo con từ một nơi xa xôi, vẫn mãi là ánh sáng soi đường cho con trên hành trình phía trước.
Bài thơ “Mẹ” của Viễn Phương không chỉ là lời tri ân đối với công lao to lớn của mẹ mà còn là tiếng lòng đầy xúc động của một người con khi nhận ra mẹ đã khuất. Hình ảnh hoa sen trong bài thơ không chỉ tượng trưng cho vẻ đẹp bình dị, thanh cao của mẹ mà còn thể hiện quy luật vô thường của cuộc sống: có sinh – có diệt, có đến – có đi. Tuy nhiên, tình mẫu tử thì vĩnh cửu, không gì có thể thay thế được. Bài thơ đã chạm đến trái tim người đọc bởi những cảm xúc chân thành, giản dị nhưng sâu lắng, nhắc nhở mỗi chúng ta hãy trân trọng mẹ khi còn có thể, bởi thời gian không chờ đợi ai.
Tình mẫu tử luôn là nguồn cảm hứng bất tận trong thơ ca, và “Mẹ” của Viễn Phương đã góp thêm một giai điệu đẹp vào bản nhạc thiêng liêng ấy. Những vần thơ mộc mạc nhưng chan chứa yêu thương sẽ còn mãi trong lòng những ai đã từng yêu và nhớ về bóng hình người mẹ.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/