Văn học luôn có một sức mạnh kỳ diệu: nó có thể biến những con người bình thường thành bất tử, lưu giữ những khoảnh khắc nhỏ bé nhưng vĩ đại của cuộc đời. Trong số những bài thơ viết về thiếu nhi trong kháng chiến, “Lượm” của Tố Hữu là một tác phẩm đặc biệt. Không phải những chiến sĩ kiên trung trên chiến trường, không phải những người lãnh đạo chỉ huy quân đội, nhân vật trung tâm của bài thơ lại là một cậu bé liên lạc hồn nhiên, tinh nghịch nhưng vô cùng dũng cảm. Cuộc đời em tuy ngắn ngủi, nhưng lấp lánh như một vì sao giữa bầu trời lịch sử, làm sáng lên hình ảnh thế hệ trẻ Việt Nam trong những năm tháng gian lao mà hào hùng. Đọc “Lượm”, ta không chỉ cảm nhận được sự đau thương, mất mát mà còn thấy được vẻ đẹp của một tâm hồn trong sáng, lạc quan ngay cả trong thời khắc khốc liệt nhất. Cùng cô Diệu Thu khám phá bài thơ này nhé!
Bài thơ mở ra trong bối cảnh Huế ngày đổ máu, khi chiến tranh đang diễn ra ác liệt. Giữa những ngày đầy biến động ấy, nhà thơ tình cờ gặp Lượm – một cậu bé liên lạc nhỏ nhắn nhưng tràn đầy sức sống:
“Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh”
Chỉ với bốn câu thơ ngắn gọn, Tố Hữu đã khắc họa hình ảnh một cậu bé lanh lợi, tràn đầy tinh thần lạc quan. Từ láy “loắt choắt”, “thoăn thoắt” gợi lên dáng vẻ nhanh nhẹn, năng động của Lượm. Đặc biệt, hình ảnh “cái đầu nghênh nghênh” như một nét vẽ đầy sống động, thể hiện vẻ tinh nghịch, ngang tàng nhưng cũng rất đáng yêu của em.
Sự hồn nhiên ấy càng hiện rõ khi Lượm hào hứng kể về công việc của mình:
“- Cháu đi liên lạc
Vui lắm chú à
Ở đồn Mang Cá
Thích hơn ở nhà!”
Trong khi những người lớn coi chiến tranh là hiểm họa, thì với Lượm, làm liên lạc là một niềm vui, một niềm tự hào. Câu thơ “Thích hơn ở nhà” vừa thể hiện sự ngây thơ của em, vừa cho thấy tinh thần yêu nước tự nhiên đến lạ lùng.
Thế rồi, Lượm lại lên đường, để lại sau lưng lời chào hồn nhiên:
“Cháu cười híp mí
Má đỏ bồ quân:
-“Thôi, chào đồng chí!”
Cháu đi xa dần…”
Câu thơ “Thôi, chào đồng chí!” vừa đáng yêu vừa khiến ta cảm động. Một cậu bé con, nhưng lại mang phong thái của một người lính thực thụ. Trong ánh mắt Lượm, chiến tranh không phải là bi kịch, mà là một cuộc hành trình đầy kiêu hãnh.
Nhưng rồi, chiến tranh không chừa một ai. Một ngày như bao ngày khác, Lượm mang theo bức thư hỏa tốc, lao qua làn bom đạn:
“Vụt qua mặt trận
Đạn bay vèo vèo
Thư đề “Thượng khẩn”
Sợ chi hiểm nghèo?”
Nhịp thơ nhanh, gấp gáp như nhịp chân chạy của Lượm. Em lao qua chiến trường như một cơn gió, bất chấp hiểm nguy. Nhưng rồi…
“Đường quê vắng vẻ
Lúa trổ đòng đòng
Ca-lô chú bé
Nhấp nhô trên đồng…”
Những câu thơ này có vẻ êm ả, nhưng lại mang một dự cảm buồn. Cánh đồng lúa xanh non, con đường quê yên tĩnh, tất cả dường như đang dõi theo bước chân Lượm. Hình ảnh “Ca-lô chú bé nhấp nhô trên đồng” đầy chất thơ, nhưng cũng như một dấu hiệu mong manh về một số phận sắp đổi thay.
“Bỗng lòe chớp đỏ
Thôi rồi, Lượm ơi!
Chú đồng chí nhỏ
Một dòng máu tươi!”
Chỉ một khoảnh khắc lóe sáng, tất cả chấm dứt. “Lòe chớp đỏ” – hình ảnh chớp lửa của bom đạn, cũng là giây phút sinh tử của Lượm. Sự ngắt quãng đột ngột giữa các câu thơ càng làm tăng thêm nỗi đau xót. Em – cậu bé hồn nhiên, lanh lợi – đã gục xuống giữa chiến trường.
Nhưng cái chết của em không phải là sự mất mát tuyệt đối. Lượm ngã xuống, nhưng em vẫn nằm giữa quê hương, giữa những cánh đồng lúa chín thơm:
“Cháu nằm trên lúa
Tay nắm chặt bông
Lúa thơm mùi sữa
Hồn bay giữa đồng…”
Câu thơ nhẹ nhàng, không bi lụy. Lượm như đã hòa mình vào đất mẹ, trở thành một phần của cánh đồng, của quê hương. Hình ảnh “tay nắm chặt bông” không chỉ gợi lên dáng nằm của em mà còn là biểu tượng của sự sống bất diệt. Lượm không thực sự ra đi, mà đã hóa thân thành những bông lúa xanh tươi, nuôi dưỡng đất nước này.
Và rồi, như một vòng tròn khép kín, bài thơ khép lại bằng chính hình ảnh của Lượm ngày nào:
“Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh”
Sự lặp lại ấy vừa gợi nhắc về một ký ức đẹp, vừa như một lời khẳng định: Lượm tuy đã ngã xuống, nhưng em vẫn sống mãi trong lòng người đọc, trong ký ức của quê hương.
Bài thơ “Lượm” không chỉ là câu chuyện về một cậu bé liên lạc dũng cảm, mà còn là lời tri ân đến thế hệ trẻ Việt Nam đã hy sinh vì độc lập dân tộc. Lượm đại diện cho những đứa trẻ sinh ra giữa bom đạn, chưa kịp lớn đã phải ra chiến trường, mang theo trái tim quả cảm và ước mơ hòa bình. Chiến tranh đã cướp đi tuổi thơ, nhưng không thể dập tắt tinh thần của những chiến sĩ nhỏ tuổi như Lượm. Em có thể ngã xuống, nhưng hình ảnh em sẽ mãi sống trong trái tim mọi người. Đọc “Lượm”, ta không chỉ thấy đau thương, mà còn thấy tự hào. Một cậu bé nhỏ bé, nhưng trái tim của em lại vĩ đại như cả một dân tộc.
Cảm ơn các em đã dành thời gian đón đọc bài viết của cô Diệu Thu. Hi vọng rằng những kiến thức này sẽ giúp các em thêm yêu thích môn văn hơn. Nếu thấy bài viết ý nghĩa và hữu ích, đừng quên chia sẻ với bạn bè để mọi người cùng học hỏi và khám phá thêm những điều thú vị từ văn học nhé!
Trung tâm luyện thi văn cô Diệu Thu hiện có các lớp văn Online từ lớp 6 đến lớp 12, được giảng dạy bởi đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ và Giáo viên giỏi với nhiều năm kinh nghiệm. Phương pháp giảng dạy độc đáo bằng công thức sẽ giúp các em dễ dàng nắm vững kiến thức và yêu thích môn văn hơn. Rất mong được đồng hành cùng các em trên hành trình học tập và phát triển kỹ năng văn học!
Liên hệ: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu – Thạc sĩ lý luận và Phương pháp giảng dạy Bộ môn Ngữ văn – 0973602995
#nguvan #vanhoc #hocvanbangcongthuc #cogiaodieuthu
Website: https://letrandieuthu.com/